Technology Khabar १२ जेष्ठ २०८२, सोमबार
काठमाडौं ।
स्पेसएक्सले आफ्नो सुपर-हेभी स्टारशिप लन्च बूस्टरको नवौं परीक्षण उडानको तयारी गर्दै गर्दा, कम्पनीले मार्चमा भएको आठौं परीक्षण उडानमा रकेटका माथिल्लो चरण (शिप) विस्फोट भएको घटनाको अनुसन्धान प्रतिवेदन सार्वजनिक गरेको छ।
फ्लाइट ८ मार्च ६ मा टेक्सासको दक्षिणी छेउमा रहेको स्पेसएक्सको स्टारबेस निर्माण तथा परीक्षण केन्द्रबाट प्रक्षेपण गरिएको थियो। यो मिशन धेरै हदसम्म फ्लाइट ७ सँग मिल्दोजुल्दो थियो, जसमा दुवै उडानमा पहिलो चरणको सुपर हेभी बुस्टर सफलतापूर्वक स्टारबेसमा फर्किएको थियो र लन्च टावरको “मेचाजिला” नामक चपस्टिकजस्ता हाते उपकरणद्वारा समातिएको थियो।
तर शिपको हकमा भने, फ्लाइट ७ र फ्लाइट ८ दुवैमा, सुपर हेभीको तुलनामा राम्रो प्रदर्शन गर्न सकेन। फ्लाइट ७ र फ्लाइट ८ दुवै नाटकीय विस्फोटसँगै एटलान्टिक महासागरमाथि समाप्त भएका थिए, जसको दृश्य फ्लोरिडा, बाहामास र टर्क्स एण्ड काइकसबाट समेत देखिएको थियो, र जलिरहेको स्टारशिपका टुक्राहरू तल समुद्रमा खसेका थिए।
स्पेस डटकमका अनुसार फ्लाइट ७ को शिपमा “एटिक” भन्ने भागमा इन्धन चुहावट र आगलागी हुँदा विस्फोट भएको थियो। यस्तैगरी, फ्लाइट ८ पनि मिल्दोजुल्दो मार्गमा उडेको थियो, तर यसपटक शिपको “बेसमेन्ट” भनिने भागमा “फ्ल्यास” देखिएपछि आगो लागेर ध्वस्त भएको हो।
यो “बेसमेन्ट” शिपको पछिल्लो भाग हो, जहाँ ६ वटा शक्तिशाली र्याप्टर इन्जिनहरू जडान गरिएको हुन्छ। आठौं उडानको योजनाअनुसार, प्रक्षेपणपश्चात् करिब १७.५ मिनेटपछि शिपले स्पेसएक्सका स्टारलिंक स्याटेलाइटहरूजस्तै देखिने चारवटा डमी पेलोडहरू प्रक्षेपण गर्नुका साथै करिब ५० मिनेटपछि पश्चिम अष्ट्रेलियाको नजिक भारतीय महासागरमा नियन्त्रित अवतरण गर्नु पर्ने थियो। तर शिपले यी दुई कार्य गर्न पाउने मौका पाएन, र अब यसको कारण थाहा भएको छ।
स्पेसएक्सले दिएको अपडेटअनुसार, शिपको बीच भागमा रहेको एकवटा समुद्री सतहका लागि डिजाइन गरिएको र्याप्टर इन्जिनको नजिक “फ्ल्यास” देखिएको थियो, त्यसपछि त्यहाँ एउटा “उर्जाशील घटना” भयो जसका कारण उक्त इन्जिन बन्द भयो।
त्यसपछि बाँकी रहेका दुई समुद्री सतहका र्याप्टर इन्जिन र एकवटा भ्याकुम-अप्टिमाइज्ड र्याप्टर इन्जिनले पनि तुरुन्तै काम गर्न छाडे, जसका कारण यान असन्तुलित भई घुम्न थाल्यो।
प्रारम्भिक “फ्ल्यास” देखिएको करिब दुई मिनेटपछि, स्पेसएक्सले शिपसँग सम्पर्क गुमायो, जसका कारण शिपमा जडान गरिएको स्वचालित उडान समाप्ति सफ्टवेयरले सक्रिय भई स्वयं-विनाश प्रक्रिया सुरु गर्यो।
स्पेसएक्सले लेखेको छ, “स्टारशिपको विस्फोट हुनुको सबैभन्दा सम्भावित कारण माथिल्लो चरणको बीचको एउटा र्याप्टर इन्जिनमा भएको हार्डवेयर विफलता हो, जसका कारण अनियन्त्रित रूपमा इन्धन मिश्रण र इग्निसन भयो।”
सुपर हेभीले पनि सफलतापूर्वक स्टारबेसमा फर्केर “मेचाजिल्ला” को न्यानो स्वागत पायो, तर यस क्रममा केही समस्या देखिएको थियो। फ्लाइट ८ का बूस्टरका प्रारम्भिक बूस्टब्याक बर्नका लागि प्रयोग गरिएका १३ मध्ये केवल ११ इन्जिनहरू मात्र पुनः प्रज्वलन हुन सफल भए। प्रक्षेपण टावर नजिकिँदै गर्दा गरिएको ल्यान्डिङ बर्नमा १३ मध्ये १२ इन्जिन पुनः प्रज्वलित भए, जसमा बूस्टब्याक बर्नका बेला प्रज्वलन नभएका इन्जिनमध्ये एक पनि समावेश थियो।
स्पेसएक्सले समस्या भएको इन्जिनहरूमा “टर्च इग्निशन समस्या” देखिएको बताएको छ, जसको कारण “इग्नाइटर वरिपरिका उच्च तापीय अवस्था” रहेको जनाएको छ। स्टारशिपको आगामी उडानमा यस्ता अत्यधिक तापसम्बन्धी समस्या नआउन् भनेर स्पेसएक्सले प्रभावित क्षेत्रहरूमा थप इन्सुलेसन प्रयोग गरेको छ।
स्टारशिपको माथिल्लो चरणका लागि गरिएको सुधार भने केही महत्त्वपूर्ण भागहरूमा बोल्टहरू कस्ने र ज्वलनशील ग्यासहरू गलत समयमा नबले भनेर प्लम्बिङ प्रणाली सुधार गर्नेमा केन्द्रित छ।
“स्टारशिपको माथिल्लो चरणमा केही प्रमुख जोइन्टहरूमा थप प्रीलोड, नयाँ नाइट्रोजन पर्ज प्रणाली, र इन्धन निकास प्रणालीमा सुधार गरिनेछ। भविष्यका स्टारशिपहरूमा र्याप्टर ३ इन्जिन प्रयोग गरिनेछ, जसमा विफलता सम्बन्धी समस्याहरू समाधान गर्ने थप विश्वसनीयता सुधार गरिनेछ,” स्पेसएक्सले भनेको छ।
स्पेसएक्सले आफ्नो अनुसन्धानमा टेक्सासको म्याकग्रेगर परीक्षण केन्द्रमा र्याप्टर इन्जिनका सयभन्दा बढी लामो परीक्षण बर्नहरू समावेश गरेको जनाएको छ।
यस प्रक्रियामा अमेरिकी फेडरल एभियसन प्रशासन (एफएए), नासासँगै राष्ट्रिय यातायात सुरक्षा बोर्ड र अमेरिकी स्पेस फोर्सको समेत निगरानी रहेको थियो। अब एफएएले स्टारशिप पुनः उडानका लागि तयार रहेको ठहर गरेको छ।
मे २२ मा जारी गरिएको विज्ञप्तिमा एफएएले भनेको छ, “स्पेसएक्सको स्टारशिप फ्लाइट ८ मा भएको समस्याको विस्तृत सुरक्षा समीक्षा गरियो र कम्पनीले ती समस्याका कारणहरू सन्तोषजनक रूपमा समाधान गरेको निष्कर्षमा पुगियो, त्यसैले अब स्टारशिपलाई पुनः उडान अनुमति दिन सकिन्छ।”
त्यसै दिन, स्पेसएक्सले फ्लाइट ८ को अनुसन्धान नतिजा सार्वजनिक गर्नुका साथै फ्लाइट ९ को मिति पनि आधिकारिक रूपमा घोषणा गरेको छ। स्टारशिपको अर्को उडान मे २७ मंगलबारभन्दा पहिले नगर्ने गरी तय गरिएको छ, र यो फ्लाइट ९ उडानपछिको परीक्षण भइसकेको सुपर हेभी बूस्टरको पहिलो प्रयोग हुनेछ।
फ्लाइट ९ सोही पहिलो चरणबाट प्रक्षेपण हुनेछ जुनले स्टारशिप फ्लाइट ७ को समर्थन गरेको थियो। प्रक्षेपणको समय साँझ ७:३० (ईडीटी) वा २३३० जीएमटीबाट सुरु हुनेछ।
प्रकाशित: १२ जेष्ठ २०८२, सोमबार
