भारतले परीक्षण गर्यो शक्तिशाली लेजर हतियार, लेजर गाइडेड इनर्जी हतियार भनेको के हो? जान्नुहोस्

काठमाडौं ।

भारतले शक्तिशाली लेजर हतियारको सफल परीक्षण गरेको दाबी गरेको छ। भारतीय अधिकारीहरूका अनुसार यो हतियारले साना क्षेप्यास्त्र, हेलिकप्टर र ड्रोनहरूलाई खसाल्न सक्षम छ।

भारतको रक्षा अनुसन्धान तथा विकास संगठन (डीआरडीओ) ले आइतबार आन्ध्र प्रदेशको कुर्नूलमा यसको परीक्षण गरिएको बताएको छ।

यस परीक्षणमा, साढे तीन किलोमिटर उचाइमा उडिरहेको ‘फिक्स्ड विङ ड्रोन’ लाई ट्रकमा जडान गरिएको ३० किलोवाटको लेजर बीम प्रयोग गरेर खसालिएको थियो।

तर धेरै रक्षा विज्ञहरू भन्छन् कि यो केवल सफल परीक्षणको घोषणा हो र यो परीक्षण पछि हतियार बनाउन थप समय लाग्ने सम्भावना छ।

विज्ञहरूकाअनुसार, चीन, अमेरिका र रुसले १०० किलोवाटको लेजर हतियार बनाएका छन्।

डीआरडीओले यो लेजर हतियारको नाम एमके २ (Mk-II (A) राखेको छ। डीआरडीओले यो परीक्षणको भिडियो पनि जारी गरेको छ। यसले ड्रोन उडेको, त्यसपछि लेजर हतियारले निशाना बनाइएको र त्यसपछि ड्रोन जमिनमा खसेको देखाउँछ।

लेजर गाइडेड इनर्जी हतियार भनेको के हो?

लेजर निर्देशित ऊर्जा हतियारहरूमा, लेजरबाट उत्सर्जित किरणको शक्ति एकल बिन्दुमा केन्द्रित हुन्छ। यसबाट, उक्त लेजरले केही क्षणमै आफ्नो निशाना जलाएर खरानी बनाउँछ।

उड्ने हेलिकप्टर, ड्रोनहरुको झुण्ड (स्वार्म ड्रोन्स) र राडारहरूलाई नष्ट गर्न लेजर हतियारहरू प्रयोग गरिन्छ।

यसलाई सवारी साधन, जहाज र लडाकु विमानहरूमा पनि जडान गर्न सकिन्छ। यसलाई सञ्चालन गर्न आधुनिक प्रविधिको आवश्यकता पर्दछ र यो धेरै परीक्षणहरू पछि मात्र प्राप्त हुन्छ।

लेजर हतियारहरूलाई भविष्यका हतियार भनिएको छ। यो सफल परीक्षण पछि, डीआरडीओले अब अर्को चरणमा काम गर्ने योजना बनाइरहेको छ।

अधिकारीहरूका अनुसार यो परीक्षणपछि भारत सबैभन्दा आधुनिक लेजर हतियार हाई-पावर लेजर डाइरेक्टेड इनर्जी वेपन (डीईडब्लु) भएका चीन, अमेरिका र रुस जस्ता देशहरूको श्रेणीमा सामेल भएको छ।

डीआरडीओ प्रमुख समीर वी कामतले समाचार एजेन्सी एएनआईलाई बताएअनुसार, आइतबारको परीक्षण यस प्रविधिको प्रदर्शन मात्र थियो।

“डीआरडीओले अब अन्य संस्थाहरूसँग मिलेर अझ शक्तिशाली र प्रभावकारी लेजर हतियारहरू विकास गर्नेछ,” उनले भने, “हामी यो हतियारलाई लडाकु विमान र नौसेना जहाजहरूमा जडान गर्न सानो आकारमा बनाउने काम गरिरहेका छौं।”

प्रयोगमा सहजता र सस्तो हुनुका कारण ‘डाइरेक्टेड इनर्जी वेपन सिस्टम’ ले बिस्तारै पुराना हतियार र मिसाइल रक्षा प्रणालीलाई प्रतिस्थापन गर्ने विश्वास गरिएको छ।

डीआरडीओ प्रमुख कामतले भारतीय रक्षा वैज्ञानिकहरूले उच्च ऊर्जा माइक्रोवेभ र इलेक्ट्रोम्याग्नेटिक पल्स जस्ता शक्तिशाली ऊर्जामा आधारित अन्य हतियारहरू विकास गर्ने काम पनि गरिरहेको बताए।

विश्वका धेरै देशहरूले १०० किलोवाटसम्मका लेजर हतियार मात्र बनाएका छैनन्, एक कदम अगाडि बढेर माइक्रोवेभ हतियार पनि बनाएका छन्। केही देशहरूले यी हतियारहरू प्रयोगको लागि आफ्ना सेनालाई हस्तान्तरण पनि गरेका छन्।

भारतले अहिलेसम्म ३० किलोवाटको लेजर हतियारको मात्र परीक्षण गरेको छ। विज्ञहरूका अनुसार भारतलाई यो स्तरमा पुग्न वर्षौंको परीक्षण र अनुसन्धान आवश्यक पर्नेछ।

लेजर हतियारहरू के हुन् र तिनीहरूलाई बनाउने प्रयास कहिले सुरु भयो?

लगभग ७० वर्ष पहिले, अन्तर्राष्ट्रिय शक्तिशाली देशहरूले लेजर हतियार बनाउने प्रयास गर्न थाले।

शत्रुका मेसिनरी र हतियारहरूलाई केही सेकेन्डमै जलाएर खरानी बनाउन सक्ने हतियारको विचार सोभियत र अमेरिकी सेनाका लागि धेरै आकर्षक थियो।

यस प्रकारको हतियार आत्मरक्षा र आक्रमण दुवै उद्देश्यका लागि प्रयोग गर्न सकिन्छ, तर वास्तवमा यस्तो हतियार बनाउन संसारलाई धेरै गाह्रो साबित भएको छ।

अमेरिका र सोभियत संघले सुरुमा दाबी गरेका थिए कि उनीहरूले लेजर हतियारहरू विकास गरेका छन् जसले शत्रुको लक्ष्यलाई सजिलै नष्ट गर्न सक्छन्, तर पछि यो सबै कुरा खोक्रो साबित भयो।

यी हतियारहरूको केही प्रयोगात्मक मोडेलहरू बनाइएका थिए तर कोषको अभाव र अन्य कारणले गर्दा तिनीहरूको काम चाँडै रोकियो।

यी लेजर हतियारहरू विकास गर्ने क्रममा सबैभन्दा ठूलो बाधा भनेको तिनीहरूलाई चलाउन आवश्यक पर्ने शक्तिशाली ऊर्जा स्रोत कसरी प्राप्त गर्ने र प्रयोग पछि तिनीहरूलाई कसरी चिसो पार्ने भन्ने थियो।

यसबाहेक, यसलाई तयार र प्रयोगयोग्य बनाउन मौसममा निर्भरता, एकैसाथ धेरै सक्रिय लक्ष्यहरूलाई लक्षित गर्न समस्या र यस हतियारमा प्रयोग हुने सामग्रीको लागत पनि प्रमुख बाधाहरू थिए।

गत शताब्दीको अन्त्यतिर, विश्वव्यापी शक्तिहरूले लेजर हतियारहरू विकास गर्नुको सट्टा लामो दूरीको क्षेप्यास्त्र जस्ता परम्परागत हतियारहरू सुधार गर्नमा ध्यान केन्द्रित गर्न थाले।

यद्यपि, पछि, बदलिँदो अन्तर्राष्ट्रिय परिस्थिति र चुनौतीहरूका बीचमा लेजर हतियारहरूको बारेमा फेरि छलफल सुरु भएको छ।

यो बढ्दो चासोको कारण भनेको युद्धमा प्रयोग हुने सस्तो ड्रोन हो, जसको प्रतिरोध गर्न सस्तो र पुन: प्रयोग गर्न मिल्ने हतियारहरूको बारेमा सोचिएको छ।

ड्रोनहरू अन्य परम्परागत हतियारहरू भन्दा धेरै सस्तो हुन्छन्, त्यसैले सेनाले तिनीहरूलाई ठूलो संख्यामा प्रयोग गर्छन्।

तिनीहरूलाई निशाना बनाउन विमान विरोधी क्षेप्यास्त्रहरू प्रयोग गर्नु धेरै महँगो हुन्छ र मेसिन गनले तिनीहरूलाई खसाल्ने प्रयास प्रायः असफल हुन्छन।

शक्तिशाली लेजर किरणले तिनीहरूलाई गोली हान्न सस्तो र व्यावहारिक समाधान बनाउने जस्तो देखिन्छ।

यी देशहरूसँग छ लेजर हतियार

संसारमा केही देशहरू मात्र छन् जसले आफूसँग लेजर हतियार भएको दाबी गर्छन्। अमेरिका, रुस, चीन, बेलायत, दक्षिण कोरिया, जापान र इजरायलसँग यी हतियारहरू रहेको मानिन्छ।

मिसाइल प्रतिरोधी लेजर हतियार बाहेक, अमेरिकी प्रशासनले नौसेना र वायुसेनाका लागि लेजर हतियार बनाउने बारेमा पनि कुरा गरेको छ।

चीनले विमान विरोधी लेजर हतियारका साथै लेजर राइफलहरू पनि विकास गरेको बताईएको छ।

धेरै वर्ष पहिले रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले रुसले लेजरको मद्दतले भूउपग्रहलाई पनि नष्ट गर्न सक्ने हतियार बनाएको दाबी गरेका थिए।

इजरायली सेनाले यस वर्ष ‘आइरन बीम लेजर प्रणाली’ को पहिलो खेप अर्डर गरेको थियो। यो हतियार २०२५ को अन्त्यसम्ममा सैनिकहरूलाई उपलब्ध गराउने अपेक्षा गरिएको छ।

यो एन्टी-एयरक्राफ्ट प्रणालीमा धेरै किलोमिटर टाढाबाट साना लक्ष्यहरूलाई निशाना बनाउने क्षमता छ।

दक्षिण कोरिया र जापानले पनि आणविक क्षेप्यास्त्र र एन्टी-ड्रोन लेजर प्रणाली विकास गरेका छन्।

बेलायतले २०२७ अघि सैन्य सेवामा आफ्नो ‘ड्रागन फायर लेजर प्रणाली’ राख्ने आशा राखेको छ।

ड्र्यागन फायर लेजर ५५ किलोवाटको लेजर बीम प्रणाली हो, जुन ३७ ओटा व्यक्तिगत च्यानलहरूबाट केन्द्रित हुन्छ। यो हतियारमा लगभग एक किलोमिटरको दूरीमा रहेको धातुको लक्ष्यलाई जलाउने क्षमता छ।

बेलायती अधिकारीहरूले यस वर्ष युक्रेनलाई लडाई परीक्षणको लागि ड्र्यागन फायर प्रणाली उपलब्ध गराउने सम्भावनालाई अस्वीकार गर्न नसकिने बताएका छन्। एजेन्सीहरुको सहयोगमा