Technology Khabar १३ फाल्गुन २०८१, मंगलवार
काठमाडौं ।
ईलन मस्कका लागि अन्तरिक्ष झन् भीडभाड हुने भएको छ। उनको स्टारलिंक उपग्रह इन्टरनेट सेवा उच्च प्रतिस्पर्धामा परेको छ, जसमा चिनियाँ सरकार-समर्थित प्रतिस्पर्धी र अमेजन डटकमका संस्थापक जेफ बेजोसद्वारा लगानी गरिएको अर्को सेवा समेत सामेल छन्।
शाङ्घाइमा आधारित स्पेससेलले नोभेम्बरमा ब्राजिल प्रवेश गर्ने सम्झौता गर्यो र ३० भन्दा बढी देशहरूसँग वार्तामा रहेको घोषणा गर्यो। दुई महिनापछि यसले कजाखस्तानमा काम सुरु गर्यो।
यसैबीच ब्राजिल सरकार बेजोसको प्रोजेक्ट कुइपर इन्टरनेट सेवा र क्यानडाको टेलिस्याटसँग वार्तामा छ। यो जानकारी पहिलो पटक सार्वजनिक गरिएको हो।
रोयटर्सका अनुसार स्टारलिंकले २०२० यता अन्य सबै प्रतिस्पर्धीको तुलनामा बढी संख्यामा लो-अर्थ अर्बिट (एलईओ) उपग्रह प्रक्षेपण गरिसकेको छ। यस्ता उपग्रहहरूले कम उचाइ (२,००० किलोमिटरभन्दा कम) मा रहेर टाढाका समुदाय, समुद्री यातायात र युद्धरत सेनाहरूलाई उच्च-गति इन्टरनेट प्रदान गर्छन्।
बेइजिङले मस्कको प्रभुत्वलाई चुनौतीको रूपमा हेरेको छ र प्रतिस्पर्धीहरूमा लगानी गरिरहेको छ। चीनले सन् २०२३ मा मात्रै २६३ एलईओ उपग्रह प्रक्षेपण गर्यो।
स्टारलिंकका लागि चुनौतीको रूपमा देखिएको प्रतिस्पर्धालाई ब्राजिल सरकारले स्वागत गरेको छ।
स्पेससेलले यस वर्ष ६४८ एलईओ उपग्रह तैनाथ गर्ने योजना बनाएको छ र २०३० सम्म १५,००० उपग्रह प्रक्षेपण गर्ने लक्ष्य राखेको छ। स्टारलिंकसँग हाल झन्डै ७,००० उपग्रह छन्, जसलाई दशकको अन्त्यसम्म ४२,००० पुर्याउने योजना छ।
फरेन पोलिसी काउन्सिल थिंक ट्याङ्कले अमेरिकाले चीनको डिजिटल प्रभुत्वलाई चुनौती दिन चाहन्छ भने ग्लोबल साउथ राष्ट्रहरूसँग सहकार्य बढाउनुपर्ने उल्लेख गरेको छ।
स्पेससेलले विशेष गरी टाढाका क्षेत्रहरू र विपद् व्यवस्थापनका लागि भरपर्दो इन्टरनेट सेवा प्रदान गर्ने लक्ष्य राखेको जनाएको छ।
स्टारलिंकको तीव्र विस्तार र यसको युक्रेन युद्धमा प्रयोगले चीनका सैन्य अनुसन्धानकर्ताहरूको ध्यान खिचेको छ। विशेषगरी, चीनको नेशनल युनिभर्सिटी अफ डिफेन्स टेक्नोलोजीजस्ता संस्थाहरूले यस क्षेत्रलाई रणनीतिक रूपमा महत्त्वपूर्ण मानेका रोयटर्सले उल्लेख गरेको छ।
चीनले प्रतिस्पर्धी उपग्रह नेटवर्कहरू विकास गर्न ठूलो राज्य-निधि उपलब्ध गराएको छ। उदाहरणका लागि, २०१७ मा स्थापना भएको होङकिङ टेक्नोलोजीले १०,००० उपग्रहहरू सहितको कन्स्टेलेसन निर्माण गरिरहेको छ र यस महिना मात्र ३४० मिलियन युआन (मुख्य रूपमा राज्य-सम्बद्ध लगानीकर्ताहरूबाट) उठाएको छ।
त्यस्तै, स्पेससेलले गत वर्ष चीनको निर्माण क्षमताहरू सुधार गर्ने उद्देश्यसहितको राज्य-निधिबाट ६.७ अर्ब युआन (९३० मिलियन डलर) लगानी प्राप्त गर्यो।
पिपल्स लिबरेशन आर्मी (पीएलए) सम्बद्ध अनुसन्धानकर्ताहरूले पनि यस क्षेत्रमा ध्यान केन्द्रित गरिरहेका छन्। एनाक्वाज एक्लेमआईपी डाटाबेस अनुसार, चीनले २०२३ मा २,४४९ एलईओ उपग्रह प्रविधिसम्बन्धी पेटेन्टहरू प्रकाशित गर्यो, जुन २०१९ को १६२ को तुलनामा उल्लेखनीय वृद्धि हो।
यी अनुसन्धानहरू मुख्यतः कम लागतमा सञ्चालन गर्न सकिने उपग्रह नेटवर्क र न्यून-विलम्बन (लो-लेटेन्सी) सञ्चार प्रणालीहरूमा केन्द्रित छन्, जसले चीनको प्रविधिगत दूरी घटाउने प्रयासलाई दर्शाउँछ।
“वाइल्ड वेस्ट” को अवस्था
अन्तरिक्ष क्षेत्रमा तीव्र प्रतिस्पर्धा भइरहेको छ। एनालिसिस मेसनका एन्टोइन ग्रेनियर भन्छन्, “पायोनियरहरूले हालको खुलापनको फाइदा उठाइरहेका छन् र कडा नियमहरू लागू हुनु अघि आफूलाई बलियो स्थानमा स्थापित गरिरहेका छन्—यो एक किसिमको वाइल्ड वेस्ट हो।”
केही चिनियाँ अनुसन्धान प्रत्यक्ष रूपमा स्टारलिंक लाई लक्षित गरिरहेको देखिन्छ। एक पीएलए-सम्बद्ध पेटेन्ट आवेदकले स्टारलिंकलाई सैन्य अवलोकन र सञ्चारका लागि अत्यन्त महत्त्वपूर्ण भनेका छन्, तर यो “नेटवर्क, डाटा, र सैन्य सुरक्षाका लागि खतरा” पनि भएको उल्लेख गरेका छन्।
चीनले स्टारलिंकको कन्स्टेलेसन ट्र्याक गर्न विशेष उपकरणहरू विकास गरिरहेको छ। पीएलएसम्बद्ध संस्थाहरूका अनुसन्धानकर्ताहरूले यस वर्ष जनवरीमा प्रकाशित एक अध्ययनमा स्टारलिंक जस्ता “मेगाकन्स्टेलेसनहरू” ट्र्याक गर्ने प्रणाली र एल्गोरिदम विकास गरेको दावी गरेका छन्। यस प्रणालीको प्रेरणा ह्वेलहरूले आफ्नो शिकारलाई घेरिएर स्पाइरल बबलहरू सिर्जना गर्ने विधिबाट लिइएको बताइएको छ।
“अन्तरिक्ष सैन्यीकरणको बढ्दो प्रवृत्तिलाई ध्यानमा राख्दै, यस्ता मेगाकन्स्टेलेसनहरू ट्र्याक गर्ने उपकरणहरू विकास गर्नु अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छ,” अनुसन्धानकर्ताहरूले लेखेका छन्।
प्रकाशित: १३ फाल्गुन २०८१, मंगलवार
