‘लिटिल रेड डट’ ग्यालेक्सीमा रहेका अति भयंकर ब्ल्याकहोलहरु वास्तविकभन्दा हजार गुणा विशाल, अनुसन्धाताहरु अचम्मित

काठमाडौं ।

जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोप (जेडब्लूएसटी) प्रयोग गरेर खगोलविद्हरूले प्रारम्भिक ब्रह्माण्डमा धेरै ठूला र असामान्य रूपमा भारी सुपरम्यासिभ ब्ल्याक होलहरू पत्ता लगाएका छन्। यी ब्ल्याक होलहरू तिनीहरूको आकाशगंगाहरूमा रहेका ताराहरूको तुलनामा अत्यधिक भारी देखिएका छन्।

आधुनिक ब्रह्माण्डमा हाम्रो आकाशगंगा मिल्की वेको वरपर रहेका आकाशगंगाहरूमा सुपरम्यासिभ ब्ल्याक होलहरूको तौल साधारणतया तिनीहरूको आकाशगंगाको ताराहरूको कुल तौलको करिब ०.०१ प्रतिशत हुन्छ। त्यसैले, कुनै आकाशगंगामा रहेका प्रत्येक १०,००० सौर्यमासका ताराहरूको लागि करिब १ सौर्यमासको सुपरम्यासिभ ब्ल्याक होल हुने गर्छ।

तर नयाँ अध्ययनअनुसार जेडब्लूएसटीद्वारा देखिएका प्रारम्भिक आकाशगंगाहरूमा केही सुपरम्यासिभ ब्ल्याक होलहरूको तौल आकाशगंगाका ताराहरूको कुल तौलको १० प्रतिशत भएको अनुमान गरिएको छ।

यसको मतलब यी आकाशगंगाहरूमा रहेका प्रत्येक १०,००० सौर्यमासका ताराहरूको लागि १,००० सौर्यमासको सुपरम्यासिभ ब्ल्याक होल रहेको देखिएको छ।

“यी सुपरम्यासिभ ब्ल्याक होलहरूको तौल तिनीहरूको आकाशगंगाका ताराहरूको तुलनामा निकै उच्च छ,” अनुसन्धान टोलीका नेता इन्स्टिच्युट अफ साइन्स एन्ड टेक्नोलोजी अस्ट्रियाका वैज्ञानिक जोरिट म्याथीले बताए। “हाम्रा नतिजाहरूले सतही रूपमा हेर्दा सुपरम्यासिभ ब्ल्याक होलको तौल आकाशगंगाका ताराहरूको कुल तौलको १० प्रतिशत भएको संकेत गर्छ।”

“सबैभन्दा चरम अवस्थामा हेर्दा, यी ब्ल्याक होलहरू १,००० गुणा बढी घनत्व रहेको देखाउँछ।”

यो खोजले खगोलविद्हरूलाई प्रारम्भिक ब्रह्माण्डमा करोडौं वा अर्बौं सौर्यमासका सुपरम्यासिभ ब्ल्याक होलहरू कसरी यति छिटो बढे भन्ने रहस्य समाधान गर्न एक कदम नजिक पुर्‍याउन सक्छ।

“यो खोज ‘चिन्ताजनक’ भन्दा ‘आशाजनक’ हो भन्ने म भन्छु, किनभने यो ठूलो अन्तरले हामी नयाँ कुरा सिक्न लागेका छौं भन्ने संकेत गर्छ,” म्याथीले थपे।

यस्तो छ रेड लीटिल डटको कथा

सन् २०२२ को गर्मीमा जेडब्लूएसटीले पृथ्वीमा डाटा पठाउन सुरु गरेदेखि १० अर्ब डलर लागतको यो टेलिस्कोपले प्रारम्भिक ब्रह्माण्डको बुझाईलाई सुधार गर्न खगोलविद्हरूलाई धेरै मद्दत गरेको छ।

यसमा ब्रह्माण्ड एक अर्ब वर्षभन्दा कम पुरानो हुँदाको प्रारम्भिक कालमा लाखौं सौर्यमासका सुपरम्यासिभ ब्ल्याक होलहरूको खोज समावेश छ। यो समस्या उत्पन्न हुन्छ, किनभने वैज्ञानिकहरूको अनुमानअनुसार, ब्ल्याक होलहरू क्रमशः ठूला हुँदै जाँदा आपसमा गाभिने र वरपरको पदार्थलाई अवशोषण गर्ने प्रक्रियाले सुपरम्यासिभ आकार लिन करिब एक अर्ब वर्ष लाग्छ।

जेडब्लूएसटीद्वारा प्रारम्भिक ब्रह्माण्डको अनुसन्धानको अर्को महत्वपूर्ण पक्ष “सानो रातो बिन्दु आकाशगंगाहरू” को खोज हो। यी आकाशगंगाहरू केही बिग बैंक भएको १.५ अर्ब वर्षपछि अस्तित्वमा थिए, जब ब्रह्माण्ड हालको उमेरको करिब ११ प्रतिशत थियो।

यी प्रारम्भिक आकाशगंगाहरूको रातो रंगको कारण सुपरम्यासिभ ब्ल्याक होलहरूको वरपर रहेको ग्यास र धुलोको चिल्लो बादल हो, जसलाई एक्रिसन डिस्क भनिन्छ।

जब यी विशाल ब्ल्याक होलहरूले यो पदार्थ  सोस्छन्, तिनीहरूले सक्रिय ग्यालाक्टिक न्यूक्लियस (एजीएन) भनिने एउटा सानो क्षेत्रबाट ठूलो परिमाणमा विद्युतचुम्बकीय ऊर्जा उत्सर्जन गर्छन्।

“२०२३ र २०२४ मा, हामी र अन्य समूहहरूले जेडब्लूएसटीको पहिलो डाटासेटबाट प्रारम्भिक ब्रह्माण्डमा पहिले लुकेको एजीएनको जनसंख्या पत्ता लगायौं,” म्याथीले भने। “हामीले यी वस्तुहरूबाट देखिने प्रकाश, विशेष गरी रातो प्रकाश, सुपरम्यासिभ ब्ल्याक होलहरूको वरपरको एक्रिसन डिस्कबाट उत्पन्न भएको पायौं। यी वस्तुहरूलाई ‘सानो रातो बिन्दुहरू’ भनिन थालियो, किनभने जेडब्लूएसटीको तस्वीरहरूमा तिनीहरू यस्तै देखिन्छन्।”

हाल यी प्रारम्भिक आकाशगंगाको संख्या रोमाञ्चक भए पनि पर्याप्त रूपमा बुझिएको छैन। उदाहरणका लागि, प्रारम्भिक ब्रह्माण्डमा साना रातो बिन्दुहरू, पृथ्वीबाट देखिएका सुपरम्यासिभ ब्ल्याक होलले सञ्चालित क्वासारहरूको तुलनामा, धेरै संख्यामा पाइएका छन्।