पृथ्वीको “दोश्रो चन्द्रमा” अब केही दिनमात्र रहने

काठमाडौं ।

पृथ्वीको “दोश्रो चन्द्रमा” अब धेरै दिन हाम्रो वरिपरि रहने छैन, तर यो क्षुद्रग्रह पृथ्वीको वरिपरि भ्रमण गर्न आएको बेला आफ्नो नातेदारसँग भेट गर्न आएको जस्तो देखिन्छ।

नोभेम्बर २५ मा पृथ्वी छोड्ने “२०२४ पीटी५” नामक यो क्षुद्रग्रहको विश्लेषणले यसको उत्पत्ति चन्द्रमाबाट भएको हुनसक्ने देखाएको छ। चन्द्रमाको सतहमा प्राचीन समयमा भएको टक्करबाट बाहिर निस्किएको सामग्रीबाट यो क्षुद्रग्रह बनेको हुनसक्ने अनुसन्धानले संकेत गरेको छ।

स्पेस डटकमका अनुसार चन्द्रमाको उत्पत्तिबारेको प्रमुख सिद्धान्त “महाकाय टक्कर परिकल्पना” अनुसार, लगभग ४ अर्ब वर्ष पहिले पृथ्वीमा भएको ठूलो टक्करले मोल्टेन पदार्थ बाहिर निकालेको थियो जसले अन्ततः पृथ्वीको चन्द्रमा बनायो। यसको अर्थ, पृथ्वी “दोश्रो चन्द्रमा” वा “मिनी-मून” को हजुरबुवा जस्तै हो।

स्पेनको यूनिभर्सिडाड कम्प्लुटेन्स डे मड्रिडका प्रोफेसर कार्लोस डे ला फुएन्टे मार्कोसका अनुसार, “कैयौँ प्रमाणहरूले यो क्षुद्रग्रहको उत्पत्ति चन्द्रमाबाट भएको देखाउँछ। २०२४ पीटी५ एक घण्टाभन्दा कमको घुमाव अवधि (रोटेशनल पिरियड) यसले चन्द्रमाको सतहबाट खसेको ठुलो ढुंगा वा ठूलो वस्तुको टुक्रा भएको सम्भावनालाई बल दिन्छ।”

यो “मिनी-मून” को रासायनिक संरचना पनि चन्द्रमाबाट आएको सामग्रीसँग मेल खान्छ, जुन रूसको “लुना” र नासाको “अपोलो” मिसनद्वारा पृथ्वीमा ल्याइएको थियो।

पृथ्वीले मिनी-मूनलाई कसरी कब्जा गर्‍यो?

यो क्षुद्रग्रह “अर्जुना क्षुद्रग्रह बेल्ट” बाट आएको हो, जुन सूर्यको वरिपरि पृथ्वीको जस्तै कक्षमा परिक्रमा गर्ने खगोलीय वस्तुहरूको समूह हो। अर्जुना बेल्टका केही वस्तुहरू पृथ्वीको ४.५ मिलियन किलोमिटर नजिक र करिब ३,५४० किलोमिटर प्रतिघण्टाको कम वेगमा पुग्न सक्छन्।

“२०२४ पीटी५ ले पृथ्वीको पूर्ण कक्षा बनाउने छैन,” मार्कोसले बताए। “यदि एक साँचो उपग्रहलाई पसलभित्र सामान किन्ने ग्राहक जस्तो मानिन्छ भने, २०२४ पीटी५ जस्ता वस्तुहरूलाई झ्यालबाट हेर्ने ग्राहक जस्तै मान्न सकिन्छ।”

मिनी-मून घटनाहरूलाई दुई भागमा वर्गीकृत गरिन्छ: ती जो लामो समयसम्म पृथ्वीको वरिपरि रहन्छन् र एक वा सोभन्दा धेरै पूर्ण परिक्रमा गर्छन्, र ती जो छोटो समयका लागि पृथ्वीको वरिपरि रहन्छन् तर पूर्ण परिक्रमा गर्दैनन्। छोटो समयका यस्ता कब्जाहरू केही दिन, हप्ता, वा महिनासम्म मात्र रहने गर्छन्।

“२०२४ पीटी५” नामक मिनी-मूनले सेप्टेम्बर २९, २०२४ मा पृथ्वीको ४.५ मिलियन किलोमिटर भित्रको दूरीमा करिब ३,५४० किलोमिटर प्रतिघण्टाको वेगमा प्रवेश गरेको थियो। यसको कब्जा नोभेम्बर २५, २०२४ मा पृथ्वी छोडेर सूर्यको गुरुत्वाकर्षणले यसको कक्षा असर गरेपछि अन्त्य हुने स्पेस डटकमले उल्लेख गरेको छ।

स्पेनको टाइड वेधशालाबाट प्राप्त विस्तृत खगोलीय तथ्यांकको मद्दतले २०२४ पीटी५को कक्षाको सटीक जानकारी सुधारिएको छ। यसले नासालाई जनवरी ९, २०२५ मा यो वस्तु पृथ्वी नजिक आउँदा राडार प्रयोग गरी थप अध्ययन गर्न मद्दत पुर्‍याउनेछ।

वैज्ञानिकहरूले २०२४ पीटी५ उत्पत्तिबारे नयाँ तथ्य पत्ता लगाएका छन्। अनुसन्धानले संकेत गरेको छ कि यो मिनी-मून मूलतः चन्द्रमाबाट आएको हुन सक्छ। सम्भवतः चन्द्रमामा भएको टक्करबाट बाहिर निस्किएको ठूलो ढुंगा अर्जुना क्षुद्रग्रह बेल्टमा समाहित भएको हुन सक्छ।

“चन्द्रमाबाट निस्किएको सामग्री (लुनर इजेक्टा) ले अर्जुना बेल्टका धेरै खगोलीय वस्तुहरूको निर्माण गरेको हुन सक्छ,” अनुसन्धानकर्ता कार्लोस डे ला फुएन्टे मार्कोसले भने। उनले यो पनि भने कि यस्तो मिनी-मून फेरि देखिन धेरै समय लाग्ने छैन। “नजिकका पृथ्वी क्षुद्रग्रहहरूको अध्ययनले यस्ता वस्तुहरू नियमित रूपमा पहिचान गर्न सक्षम बनाएको छ।”

मार्कोसको अनुसन्धानको निष्कर्षहरू “एस्ट्रोनोमी एण्ड एस्ट्रोफिजिक्स ” पत्रिकामा प्रकाशित हुने तयारीमा छन् र arXiv मा प्रि-प्रिन्टका रूपमा उपलब्ध छन्।