काठमाडौं ।
भारतले आफ्नो चन्द्रयान-४ चन्द्रमाको नमूना-फिर्ता मिशनको लागि २०२८ मा प्रक्षेपण गर्ने लक्ष्य राखेको छ, जसलाई जापानको सहयोगमा निर्मित एक अपरिचित ल्यान्डर र रोभरले पछ्याउने छ।
भारतीय अन्तरिक्ष अनुसन्धान संगठन (इसरो) का अध्यक्ष एस सोमनाथले गत हप्ता नयाँ दिल्लीमा आगामी मिसनहरूबारे छलफल गरेको स्पेस डटकमले रिपोर्ट गरेको छ।
चन्द्रयान-४, जसले चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुव नजिकको पानीको बरफले धनी क्षेत्रबाट लगभग ६.६ पाउन्ड (३ किलोग्राम) चन्द्र नमूनाहरू सङ्कलन गरी पृथ्वीमा पुर्याउने लक्ष्य राखेको छ, जुन हालै भारत सरकारले स्वीकृत गरेको धेरै फ्ल्यागशिप मिसनहरू मध्ये एक हो, जसले यसको अन्तरिक्ष अर्थव्यवस्था बढाउनेछ। चन्द्रमामा फर्किनका लागि भारतले २१ अर्ब रुपैयाँ (करिब २५ करोड अमेरिकी डलर) विनियोजन गरेको थियो।
“निस्सन्देह, अमेरिकी र रुसीहरूले यो पहिले नै गरिसकेका छन्, तर आज यस्तो गर्नु अझै ठूलो चुनौती हो-र यो धेरै महँगो छ,” सोमनाथले भने, “हामी कसरी कम लागतमा चन्द्रमा र फिर्ता मिशन गर्न सक्छौं भनेर हेरिरहेका छौं।”
मिसनको वास्तुकलामा पाँचओटा अन्तरिक्ष यान मोड्युलहरू समावेश छन् जसलाई इसरोको सबैभन्दा शक्तिशाली रकेट, एलभीएम ३ बाट दुई प्रक्षेपण आवश्यक पर्दछ। पहिलो प्रक्षेपणले ल्यान्डर र नमूना सङ्कलन गर्ने एसेन्डर गाडीलाई फ्याँक्नेछ, जबकि दोस्रोले ट्रान्सफर मोड्युल र पुन: एन्ट्री मोड्युल उडान गर्नेछ जुन चन्द्रमाको कक्षमा पार्कमा रहनेछ। मिशन योजना अनुसार, सङ्कलन नमूनाहरू बोक्ने आरोहीले चन्द्रमाको सतहबाट प्रक्षेपण गर्नेछ र बहुमूल्य कार्गोलाई पुन: प्रवेश मोड्युलमा स्थानान्तरण गर्नेछ, जुन त्यसपछि सुरक्षित टचडाउनको लागि पृथ्वी तर्फ फर्किनेछ।
चन्द्रयान-४ मिशनको सबैभन्दा चुनौतीपूर्ण पक्षहरू मध्ये एक, दुई अन्तरिक्ष यानहरूको इन-अर्बिट डकिङ अभ्यास गर्न इसरोले यस वर्षको अन्त्यमा वा सन् २०२५ को सुरुमा १४ मिलियन डलरको स्पेस डकिङ एक्सपेरिमेन्ट (एसपीएडीईएक्स) सुरु गर्ने डेक्कन हेराल्डले रिपोर्ट गरेको छ।
चन्द्रमा मिसनका लागि स्वदेशी प्रविधिहरूमा चन्द्रमाको सतहबाट स्कूप गर्नको लागि रोबोटिक हात र सतहबाट केही मिटर मुनि नमूनाहरू सङ्कलन गर्ने ड्रिलिंग मेकानिजम सहितको विकास गरिरहेको इसरोले बताएको छ।
अवतरण क्षेत्र आधिकारिक रूपमा घोषणा गर्न बाँकी छ। यसअघिका रिपोर्टहरूले संकेत गरेको थियो कि मिसनले चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुव नजिकैको शिव शक्ति पोइन्ट नजिकै अवतरण गर्ने लक्ष्य राखेको थियो, जुन अहिले निष्क्रिय चन्द्रयान-३ अन्तरिक्ष यानको अवतरण स्थल थियो।
चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुवमा पानीको बरफको स्पष्ट प्रचुरताले यसलाई अन्तरिक्ष यात्रा गर्ने राष्ट्रहरूको लागि ठूलो चासोको विषय बनाउँछ, किनकि वैज्ञानिकहरूले बरफलाई जीवन समर्थन र रकेट इन्धनको लागि उत्खनन गर्न सकिन्छ भन्ने अनुमान गरेका छन्।
चन्द्रयान-४ पछि चन्द्रयान-५ लन्चिङ्ग हुनेछ, जुन जापानसँगको संयुक्त प्रयासमा हुने बताईएको छ।
प्रकाशित: १८ कार्तिक २०८१, आईतवार
