भारतीय वैज्ञानिकले ब्रह्माण्डको रहस्यमय क्षेत्रमा फेला पारे शनि ग्रह जस्तै ‘एक्सोप्लानेट’

काठमाडौं ।

एक्सोप्लानेट वैज्ञानिकहरूको लागि आशाको विषय बनेका छन्। विश्वभरका अन्तरिक्ष एजेन्सीहरूले पृथ्वीबाहिर जीवनको खोज एक्सोप्लानेटमा पूरा गर्न सकिने विश्वास गर्छन्। एक्सोप्लानेट्स ती ग्रहहरू हुन् जसले हाम्रो सूर्यको वरिपरि घुम्दैन तर कुनै अन्य ताराको वरिपरि घुम्छ।

हालै, भारतको भौतिक अनुसन्धान प्रयोगशाला (पीआरएल) का अन्वेषकहरूले उन्नत पारस-२ (PARAS-2) स्पेक्ट्रोग्राफ प्रयोग गरेर टीओआई-६६५१बी (TOI-6651b) नामक एक एक्सोप्लानेट पहिचान गरेका छन्। यो हाम्रो सूर्य जस्तै ताराको परिक्रमा गर्ने घनत्वसहित शनिको आकारको एक्सोप्लानेट हो।

इन्डिया टुडेको रिपोर्टका अनुसार पीआरएल अनुसन्धानकर्ताहरूले यो चौथो एक्सोप्लानेट पत्ता लगाएका हुन्। यो अनुसन्धान विश्वभरका एजेन्सीहरूका लागि उपयोगी हुनेछ, किनभने अन्तरिक्ष एजेन्सीहरूले लगातार नयाँ एक्सोप्लानेटहरूको अनुसन्धान गरिरहेका छन्।

टीओआई-६६५१बी धेरै विशेषताहरू छन्। यसको द्रव्यमान (मास) हाम्रो पृथ्वीको भन्दा ६० गुणा छ र यो पृथ्वी भन्दा करिब ५ गुणा ठूलो छ। वैज्ञानिकहरूले यो एक्सोप्लानेट ब्रह्माण्डको एउटा यस्तो स्थानमा पत्ता लगाएका छन् जहाँ यस आकारका ग्रहहरू विरलै पाइन्छ।

यस क्षेत्रलाई ‘नेप्च्युनियन मरुभूमि’ भनिन्छ। यो ब्रह्माण्डको रहस्यमय क्षेत्र हो। त्यहाँ केवल कम द्रव्यमान भएका ग्रहहरू पाइन्छ, तर टीओआई-६६५१बी शनि जत्तिकै ठूलो छ। यसले सूर्यको वरिपरि एक परिक्रमा केवल ५.०६ दिनमा पूरा गर्छ, जसको अर्थ यहाँ एक वर्ष ५ दिन मात्र लामो हुन्छ। यति मात्र होइन, यसको तारा हाम्रो सूर्यभन्दा अलिकति ठूलो र निकै तातो पनि छ।

एक्सोप्लानेट टीओआई-६६५१बी को उच्च घनत्व छ। यसको लगभग ८७ प्रतिशत हिस्सा चट्टान र फलाम युक्त सामग्रीबाट बनेको छ। बाँकीमा हाइड्रोजन र हेलियमको तह छ। विगतमा यस ग्रहमा धेरै प्रक्रियाहरू भएको हुनसक्ने वैज्ञानिकहरूको विचार छ। यो अन्य वस्तुहरुसंग मर्ज भएको हुन सक्छ। यसको उच्च तापक्रमका कारण एक्जोप्लानेटले आफ्नो अधिकांश वायुमण्डल गुमाएको हुन सक्छ।

टीओआई-६६५१बीले वैज्ञानिकहरूको बीचमा आशा जगाएको छ। यसले हाम्रो ग्रह प्रणालीको बारेमा नयाँ बुझाइ विकास गर्न सक्छ भन्ने उनीहरूलाई लाग्छ।