के पृथ्वीको ‘जुम्ल्याहा शत्रु’ शुक्र ग्रहले जलवायु परिवर्तनको खतराबारे पृथ्वीलाई चेतावनी दिइरहेको छ?

काठमाडौं ।

पृथ्वीको तापक्रम निस्सन्देह बढ्दैछ र यो तापक्रम मानवद्वारा उत्पन्न वायुमण्डलीय ग्यासहरूको परिणाम हो जसले तापलाई थुन्छ र हाम्रो ग्रहको सतहतर्फ फर्काउँछ। पृथ्वी मात्र यस्तो अनुभव गरिरहेको ग्रह होइन; यो तथाकथित “ग्रीनहाउस प्रभाव” अन्य ग्रहमा पनि रहेको अध्ययनहरुले देखाएका छन्।

स्पेस डटकमका अनुसार सौर्यमण्डलको सबैभन्दा तातो ग्रह शुक्र हो र यसलाई प्रायः पृथ्वीको “दुष्ट जुम्ल्याहा” भनेर चिनिन्छ। शुक्र र पृथ्वीको आकार र भारमा समानता छ, यद्यपि शुक्र पृथ्वीको तुलनामा केही थोरै सानो छ।

यी दुवै ग्रह सूर्यबाट लगभग उस्तै दूरीमा छन्, र सुरुवातमा यी ग्रहहरू एकअर्कासँग धेरै मिल्दोजुल्दो देखिन्थे। शुक्रमा पनि पृथ्वीझैं ज्वालामुखीहरू छन्, तर तिनीहरू अझै सक्रिय छन् कि छैनन् भन्ने कुरा स्पष्ट छैन।

तर शुक्रको विकासमा केही नराम्रो भयो, जसले गर्दा यो निकै असह्य र नर्कजस्तो भयो। यस “केही”को मुख्य कारण अतिशय ग्रीनहाउस प्रभाव हो, जुन अत्यधिक वायुमण्डलीय ग्रीनहाउस ग्यासहरूको परिणाम हो।

१९७० को दशकदेखि अन्तरिक्षमा रहेका उपग्रहहरूले पृथ्वीमा भइरहेको जलवायु परिवर्तनलाई ट्र्याक गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेका छन्, र यो परिवर्तन ग्रीनहाउस प्रभावको कारणले भएको हो।

जीवाश्म इन्धनको जलनका कारण मानिसहरूले वायुमण्डलमा बढी मात्रामा ग्रीनहाउस ग्यासहरू थपिरहेका छन्, जसले गर्दा पृथ्वी अपेक्षाभन्दा धेरै छिटो तातिरहेको छ।

तर नासाका साथै युरोपेली अन्तरिक्ष एजेन्सीबाट पृथ्वीमा ग्रीनहाउस प्रभावका कारण भइरहेको परिवर्तनका चेतावनीहरू आइरहेका छन्, त्यतिबेलै शुक्रबाट अझै गहिरो र चरम चेतावनी आउन सक्छ।

शुक्रबाट हामीले देखेको ग्रीनहाउस प्रभावको कारण पृथ्वीभन्दा फरक छ। शुक्रमा यो प्रभाव प्राकृतिक थियो र सम्भवतः करोडौं वा अर्बौं वर्ष पहिलेको अत्यधिक ज्वालामुखी विस्फोटका कारणले भएको स्पेस डटकमले उल्लेख गरेको छ।

तर यसले गर्दा शुक्रले पृथ्वीलाई जलवायु परिवर्तन र ग्रीनहाउस ग्यासहरूको प्रवाह रोक्न आवश्यकताबारे पाठ सिकाउन सक्दैन भन्ने होइन। शुक्रको अवस्था पृथ्वीका लागि चेतावनी हुन सक्छ, र समयमै कदम नचाल्ने हो भने पृथ्वीले पनि विनाशकारी असरहरू सामना गर्न सक्छ।

“शुक्र निश्चित रूपमा ग्रीनहाउस प्रभावको चरम अवस्थामा रहेको एउटा राम्रो उदाहरण हो,” कोलोराडो बौल्डर विश्वविद्यालयको वायुमण्डलीय र अन्तरिक्ष भौतिकशास्त्र प्रयोगशालामा अनुसन्धान वैज्ञानिक आर्यन क्याँगीले भने।

“शुक्र हाम्रो सौर्यमण्डलमा धेरै तरिकामा अद्वितीय छ। यो पृथ्वीको जस्तै छ तर धेरै फरक पनि छ। यो हाम्रो सौर्यमण्डलमा पर्याप्त वायुमण्डल भएको थोरै वस्तुहरूमध्ये एक हो, र यो सबैभन्दा घना, तातो, र तीव्र वायुमण्डल हो। “हामी शुक्रलाई अवलोकन गरेर र अध्ययन गरेर र यसलाई भएको चरम घटनाको रूपमा व्याख्या गरेर पृथ्वीजस्तो ग्रहहरूको बारेमा अध्ययन गर्न सक्छौं।”