इलेक्ट्रोनिक्सबाट हुने फोहोर विश्वव्यापी रूपमा थुप्रिएकोमा चिन्ता

काठमाडौं ।

संयुक्त राष्ट्र संघका एजेन्सीहरूले इलेक्ट्रोनिक्सबाट हुने फोहोर विश्वव्यापी रूपमा थुप्रिएकोमा चेतावनी दिएका छन्। जबकि रिसाइकल दरहरू कम रहन्छ र रिसाइक्लिङ्ग अझ घट्ने सम्भावना भएको छ।

एजेन्सीहरूले सेलफोन, इलेक्ट्रोनिक खेलौना, टिभी, माइक्रोवेभ ओभन, ई-चुरोट, ल्यापटप, कम्प्युटर र सोलार प्यानलहरू लगायत प्लग वा ब्याट्रीको साथ खारेज गरिएका उपकरणहरू भनेर परिभाषित गरिएको “ई-वेस्ट” लाई जनाउँदै थिए। यसमा इलेक्ट्रोनिक गाडीबाट निस्कने फोहोर समावेश छैन, जुन छुट्टै वर्गमा पर्छन्।

गत बुधवार जारी गरिएको एक प्रतिवेदनमा, संयुक्त राष्ट्रको अन्तर्राष्ट्रिय दूरसञ्चार संघ र अनुसन्धान शाखा युनिटार (UNITAR) ले भन्यो कि २०२२ मा लगभग ६२ मिलियन टन “ई-फोहोर” उत्पन्न भएको थियो। यो २०३० सम्म ८२ मिलियन टन पुग्ने ट्रयाकमा छ।

तामा, सुन र फलाम सहितका धातुले ६२ मिलियन टन मध्ये आधा हिस्सा ओगटेको छ, र कुल मूल्य लगभग ९१ बिलियन डलर भएको रिपोर्टले भन्यो। १ करोड ७० लाख टन प्लाष्टिक र बाँकी १ करोड ४० लाख टनमा कम्पोजिट सामग्री र गिलास जस्ता पदार्थहरू समावेश छन्।

यूएनले २०२२ मा २२ प्रतिशत ई-फोहोरलाई राम्ररी सङ्कलन र पुन: प्रयोग गरिएको बताएको छ। छोटो उत्पादन जीवन चक्र, समाजको बढ्दो “विद्युतीकरण” र अपर्याप्त ई-अपशिष्ट व्यवस्थापन पूर्वाधारहरुका कारण  उच्च खपत, सीमित मर्मत विकल्पहरूले गर्दा यस्तो फोहोरको “अचम्म लाग्दो वृद्धि” भएको कारण दशकको अन्त्यसम्ममा यो घटेर २० प्रतिशत हुने अपेक्षा गरिएको एजेन्सीहरूले भनेका छन्।

उनीहरूले भनेअनुसार फालिएका केही इलेक्ट्रोनिक उपकरणहरूमा पारो जस्ता खतरनाक तत्वहरू छन्, साथै प्राविधिक उद्योगका निर्माताहरूलाई लोभ्याइएको दुर्लभ पृथ्वी धातुहरू छन्। हाल, दुर्लभ धातुहरू बनाउने १७ खनिजहरूको मागको १ प्रतिशत मात्र रिसाइक्लिंग मार्फत पूरा हुन्छ।

प्रतिवेदनले देखाएको छ कि कुल ई-फोहोरको लगभग आधा एशियामा उत्पन्न हुन्छ, जहाँ थोरै देशहरूमा ई-अपशिष्ट वा सङ्कलन लक्ष्यहरूमा कानूनहरू छन्। रिसाइकल र सङ्कलन दर युरोपमा माथिल्लो स्तर ४० प्रतिशतमा छ, जहाँ प्रति व्यक्ति फोहोर उत्पादन सबैभन्दा बढी लगभग १८ किलोग्राम (३९ पाउण्ड)छ।

अफ्रिकामा, जसले पाँच ठूला विश्वव्यापी क्षेत्रहरू मध्ये कुनै पनि कम उत्पादन गर्छ, रिसाइक्लिंग र सङ्कलन दर लगभग १ प्रतिशत मात्र भएको यसले भन्यो।

“भर्खरको अनुसन्धानले देखाउँछ कि ई-अपशिष्टले उत्पन्न गरेको विश्वव्यापी चुनौती मात्रा बढ्दै गइरहेको छ,” आईटीयू दूरसञ्चार विकास ब्यूरोका प्रमुख कोस्मास लक्कीसन जाभाजाभाले भनिन्, “विश्वको आधा भन्दा कमले समस्याको व्यवस्थापन गर्न दृष्टिकोणहरू कार्यान्वयन र लागू गर्दै, यसले सङ्कलन र रिसाइकललाई बढावा दिन ध्वनि नियमहरूको लागि अलार्म बढाउँछ।”