काठमाडौं ।
ब्ल्याक होलहरू विश्वभरका वैज्ञानिकहरूको लागि जिज्ञासाको सबैभन्दा ठूलो केन्द्र हो। अमेरिकी अन्तरिक्ष एजेन्सी नासाले जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोप (जेडब्लुएसटी) सन् २०२१ मा प्रक्षेपण गरेको थियो। यो वेधशाला हाल वैज्ञानिकहरूका लागि ब्ल्याक होल पत्ता लगाउने प्रमुख माध्यम बनेको छ।
हालै खगोलविद्हरूको टोलीले यहि टेलीस्कोपमार्फत अहिलेसम्म पत्ता लागेको सबैभन्दा टाढाको र सबैभन्दा पुरानो ब्ल्याक होल पत्ता लगाएको छ। यो जानकारी हालै नेचर जर्नलमा प्रकाशित भएको छ।
ब्ल्याक होल कहाँ छ ?
यो ब्ल्याक होल धेरै पुरानो ग्यालेक्सी जीएन-जेड ११ (GN-z11) मा अवलोकन गरिएको छ, जुन १३.४ अर्ब प्रकाश वर्ष टाढा छ। यो ब्ल्याक होल सूर्यभन्दा करिब ६० लाख गुणा ठूलो छ र यसले निरन्तर आफ्नो वरपरको आकाशगंगामा रहेको पदार्थहरुलाई ५ गुणा छिटो खाइरहेको देखिन्छ।
स्पेस डट कमको रिपोर्ट अनुसार क्याम्ब्रिज विश्वविद्यालयको भौतिक विज्ञान विभागका टोली नेता रोबर्टो मेलिनोले यस खोजलाई ब्ल्याक होल विज्ञानको लागि ‘एक विशाल छलाङ्ग’ को रूपमा वर्णन गरेका छन्। “ब्रह्माण्डमा यति ठूलो ब्ल्याक होल देख्नु एउटा सुरुवात हो। हामीले ब्ल्याक होलको निर्माणको लागि अन्य कारणहरू के हुन सक्छ भनेर सोच्नु पर्छ।” उनले भने।
यस बिचमा एउटा प्रश्न पनि उठ्छ- के विशाल ब्ल्याक होलहरूले आफ्नो वरपरको वस्तुलाई अझ छिटो खान्छ ? यस प्रश्नको उत्तर वैज्ञानिकहरूले अहिलेसम्म पाउन सकेका छैनन् ।
यस अवस्थामा, अनुसन्धान टोलीले ब्ल्याक होलको द्रुत फिडिंगको कारण यसको ग्यालेक्सी भएको महसुस गरेको छ। किनभने ब्ल्याक होलले पदार्थलाई धेरै छिटो खपत गरिरहेको छ, जसले आकाशगंगाको विकासमा बाधा पुर्याउन सक्छ। रिपोर्टमा ब्ल्याक होललाई ‘ग्लुटन’ भनिएको छ।
ब्रह्माण्डको प्रारम्भिक युगमा कसरी सुपरमासिभ ब्ल्याक होलहरू सूर्यको द्रव्यमानभन्दा करोडौं गुणा बढ्यो भन्ने कुरा बुझ्नको लागि यो खोज एउटा महत्त्वपूर्ण कदम हुन सक्छ।
वैज्ञानिकहरुकाअनुसार ब्ल्याक होलहरू हाम्रो ब्रह्माण्डका त्यस्ता ठाउँहरू हुन् जहाँ भौतिक विज्ञानको कुनै नियमले काम गर्दैन। त्यहाँ केवल गुरुत्वाकर्षण र गाढा अन्धकार मात्र छ। ब्ल्याक होलको गुरुत्वाकर्षण यति शक्तिशाली हुन्छ कि प्रकाश पनि यसको प्रभावबाट बच्न सक्दैन। ब्ल्याक होल भित्र जे जान्छ त्यो बाहिर आउन सक्दैन।
प्रकाशित: ७ माघ २०८०, आईतवार
