काठमाडौं ।
भारतीय अन्तरिक्ष यान चन्द्रयान–३ को प्रोपल्सन मोड्युल (पीएम) लाई चन्द्रमाबाट पृथ्वीको कक्षमा फर्काईएको छ। भारतीय अन्तरिक्ष एजेन्सी (इसरो)ले सोमबार विक्रम ल्यान्डरमा हप प्रयोग जस्तै अर्को अनौठो प्रयोगमा चन्द्रयान-३ को पीएमलाई चन्द्रमाको परिक्रमाबाट पृथ्वीको परिक्रमामा सारिएको बताएको छ।
भारतीय अन्तरिक्ष एजेन्सीले डिसेम्बर ४ चन्द्रयान-३ मिशनको लागि प्रोपल्सन मोड्युल अक्टोबरदेखि चन्द्रमाको न्यून कक्षबाट अन्तरिक्ष यानलाई फिर्ता गर्ने श्रृङ्खलाबद्ध अभ्यासहरू पछि पृथ्वीको वरिपरि उच्च कक्षमा रहेको घोषणा गर्यो।
इसरोले यसअघि पृथ्वीको कक्षमा प्रोपल्सन मोड्युल फिर्ता गर्ने कुनै प्रयासको खुलासा गरेको थिएन।
“प्रोपल्सन मोड्युल (पीएम)को सन्दर्भमा, मुख्य उद्देश्य ल्यान्डर मोड्युललाई जीटीओबाट अन्तिम चन्द्र ध्रुवीय गोलाकार कक्षमा लैजाने र ल्यान्डरलाई अलग गर्नु थियो। विभाजन पछि, पीएममा ह्याबिटेबल प्लानेट अर्थ (SHAPE) पेलोडको स्पेक्ट्रो-पोलारिमेट्री पनि सञ्चालन गरियो। प्रारम्भिक योजना यस पेलोडलाई प्रोपल्सन मोड्युल (पीएम)को मिसन जीवनको अवधिमा करिब तीन महिनासम्म सञ्चालन गर्ने थियो,” इसरोले अपडेटमा भन्यो।
“एलभीएम ३ द्वारा सटीक अर्बिट इन्जेक्सन र इष्टतम ‘अर्थ/मून बर्न’ युक्तिहरू, चन्द्र कक्षमा एक महिना भन्दा बढी सञ्चालन पछि पीएममा १०० केजी भन्दा बढी इन्धन उपलब्ध भएको छ। भविष्यको चन्द्र मिशनहरूको लागि थप जानकारी प्राप्त गर्न र नमूना फिर्ता मिसनको लागि मिसन अपरेशन रणनीतिहरू प्रदर्शन गर्न पीएममा उपलब्ध इन्धन प्रयोग गर्ने निर्णय गरियो,”स्पेस एजेन्सीले थप्यो।
२,१४५ किलोग्राम प्रोपल्सन मोड्युलको मुख्य उद्देश्य चन्द्रयान-३ ल्यान्डरलाई प्रारम्भिक अण्डाकार पृथ्वीको कक्षबाट तल्लो चन्द्र कक्षमा लैजानु थियो।मोड्युल अगस्ट १७ मा ल्यान्डर अलग हुनु अघि चन्द्रमाबाट करिब १५० किलोमिटर माथि लगभग गोलाकार कक्षमा सारियो।
ल्यान्डरले अगस्ट २३ मा सफलतापूर्वक चन्द्रमामा छोएको थियो। प्रोपल्सन मोड्युल पृथ्वीको अवलोकन गर्नको लागि स्पेक्ट्रो-पोलारिमेट्री अफ ह्याबिटेबल प्लानेट अर्थ, वा सेप नामक एकल उपकरण सञ्चालन गर्दै कक्षमा रह्यो।
“प्रोपल्सन मोड्युललाई चन्द्रमाको सतहमा क्र्यास हुनबाट रोक्न वा पृथ्वीको जियो बेल्टमा ३६ हजार किलोमिटर र त्यसभन्दा तलको परिक्रमामा प्रवेश गर्ने जस्ता टक्करबाट बच्ने उपायलाई ध्यानमा राखेर यो मिसन योजना बनाइएको हो। अनुमानित इन्धन उपलब्धता र जियो अन्तरिक्ष यानहरूको सुरक्षालाई ध्यानमा राख्दै, पृथ्वीमा फिर्ताको मार्ग अक्टोबर २०२३ मा डिजाइन गरिएको थियो,” इसरोले भन्यो।
इसरोकाअनुसार उपलब्ध प्रोपेलेन्टको अनुमानलाई ध्यानमा राख्दै, दोस्रो कदमसहितको योजनामा १.८ लाख X ३.८ लाख किलोमिटरको पृथ्वीको कक्षलाई लक्षित गर्न परिमार्जन गरियो।
हाल, प्रोपल्सन मोड्युलले पृथ्वीको परिक्रमा गरिरहेको छ। वर्तमान परिक्रमा भविष्यवाणी अनुसार, कुनै पनि परिचालन पृथ्वीको परिक्रमा गर्ने भूउपग्रहहरूसँग नजिक पुग्ने खतरा छैन।
प्रकाशित: १९ मंसिर २०८०, मंगलवार
