काठमाडौं ।
भारतको चन्द्रयान ३ ले अगष्ट २३ मा चन्द्रमाको सतहमा सफलता पूर्वक अवतरण गरिसकेको छ। अब फेरी भारतीय अन्तरिक्ष एजेन्सी (इसरो)ले सोलर मिशन आदित्य एल१को तयारी सुरु गरेको छ। आदित्य एल१ २ सेक्टेम्बरमा लन्च गरिनेछ।
यो इसरोद्वारा लन्च गरिने सूर्यको अध्ययन गर्ने पहिलो समर्पित भारतीय अन्तरिक्ष मिशन हुनेछ। यस मिशनबाट सूर्यको गतिशीलता र अन्तरिक्ष मौसमको अध्ययन गरिनेछ।
‘सम्भवतः प्रक्षेपण सेप्टेम्बर २ मा हुनेछ,’ एक इसरो अधिकारीले समाचार एजेन्सी पीटीआईलाई उद्धृत गर्दै भने।
आदित्य एल१ सूर्यको कोरको नाममा राखिएको हो। यस मिशनको लक्ष्य भनेको सूर्यको व्यवहार अझ राम्रोसँग बुझ्नु रहेको छ। यसका लागि पृथ्वीबाट करिब १.५ मिलियन किलोमिटर टाढा सूर्य-पृथ्वी प्रणालीको लैग्रेन्ज प्वाइन्ट १ (एल१) नजिक हलो अर्बिटमा राखिनेछ।
यो पृथ्वीबाट करिब १५ लाख किलोमिटर टाढा हुनेछ। उक्त विशेष स्थानबाट आदित्य एल१ सूर्यको लगातार अध्ययन गर्नेछ र ग्रहणबाट यसमा कुनै प्रभाव पर्नेछ। यसले वैज्ञानिकहरुलाई सौर्य गितिविधि र अन्तरिक्ष मौसममा तिनीहरुको प्रभाव रियल टाइममा अध्ययन गर्ने अनुमति दिन्छ।
यो अन्तरिक्ष यान फोटोस्फियर र क्रोमोस्फियरदेखि बाहिरी तह, कोरोनासम्म सूर्यको विभिन्न तहहरू जाँच्न डिजाइन गरिएको सात उन्नत पेलोडहरूसँग सुसज्जित छ।
यी पेलोडहरूले इलेक्ट्रोम्याग्नेटिक, कण र चुम्बकीय क्षेत्र डिटेक्टरहरू प्रयोग गर्छन् जसले कोरोनल हीटिंग, कोरोनल मास इजेक्शन, सौर फ्लेयर, र थप जस्ता घटनाहरू बुझ्नको लागि महत्वपूर्ण डाटा क्याप्चर गर्दछ।
आदित्य–एल१ को मिशनको सबैभन्दा रोमाञ्चक पक्षहरू मध्ये एक एल१ मा आफ्नो यूनिक भन्टेज प्वाइन्टबाट सूर्यलाई प्रत्यक्ष रूपमा हेर्ने क्षमता हो।
यसको चार पेलोड सूर्यको स्पष्ट अवलोकनहरू खिच्न सक्षम हुनेछ। जबकि बाँकी तीन पेलोडहरूले यस लैग्रेन्ज प्वान्टमा कणहरू र क्षेत्रहरूको इन–सीटु अध्ययनहरू सञ्चालन गर्नेछन्।
यी संयुक्त अवलोकनहरूले सौर्य गतिशीलता र अन्तरग्रहीय माध्यममा तिनीहरूको प्रभावहरूको पछाडि रहस्यहरू अनलक गर्ने वाचा गर्दछ।
वैज्ञानिकहरूले आदित्य–एल१को पेलोडको लागि उच्च आशा राखेका छन्, जसले सौर्य कोरोनाको भौतिक विज्ञान र यसको ताप संयन्त्र, चुम्बकीय क्षेत्र टोपोलोजी, र कोरोनल मास इजेक्शनको विकासमा प्रकाश पार्ने अपेक्षा गरिएको छ।
स्पेसक्राफ्टको डाटाले सौर्य विष्फोट घटनाहरू निम्त्याउने प्रक्रियाहरूको अनुक्रम पहिचान गर्न र अन्तरिक्ष मौसम चालकहरूको गहिरो समझमा योगदान पुर्याउन मद्दत गर्नेछ।
प्रकाशित: ११ भाद्र २०८०, सोमबार
