मानिसले जमिनमुनिको पानी अत्यधिक निकाल्दा पृथ्वीको झुकावमा नै परिवर्तन !

काठमाडौं ।

सन् १९९३ देखि सन् २०१० को बीचमा पृथ्वीको झुकाव ३१.५ इन्च (८० सेन्टिमिटर) ले परिवर्तन भएको वैज्ञानिकहरुले दाबी गरेका छन्। उनीहरुले बताएअनुसार ग्रहको भित्री भागबाट मानिसले जमिनमूनिको भूमिगत पानी सो अवधिमा अत्यधिक बाहिर तानेका कारण यस्तो परिवर्तन भएको हो।

त्यस अवधिमा, मानवले ग्रहको क्रस्टमा रहेको प्राकृतिक जलाशयबाट २,१५० गिगाटन पानी निकालेको उल्लेख छ। यदि यस्तो मात्रा विश्वव्यापी महासागरमा खन्याइयो भने, यसको सतह ०.२४ इन्च (६ मिलिमिटर) ले बढ्नेछ। एक नयाँ अध्ययनले अब पत्ता लगाएको छ कि यति ठूलो मात्रामा पानीको विस्थापनले ग्रह घुम्ने अक्षमा नै प्रभाव पारेको स्पेस डटकमले रिपोर्टमा उल्लेख गरेको छ।

वैज्ञानिकहरूले पृथ्वीको परिक्रमा वा घुमाउदार ध्रुवको स्थितिमा हुने परिवर्तनहरूको मोडेल गरेर यो निष्कर्षमा पुगेका थिए, यदि यो भौतिक वस्तु भएको खण्डमा ग्रहको काल्पनिक अक्ष सतहबाट बाहिर निस्कने अनुसन्धानको एडभान्सिङ्ग अर्थ एण्ड स्पेस साइन्स संस्थाको वेबसाइटमा प्रकाशित भएको छ।

घुमाउरो ध्रुवको स्थिति भौगोलिक उत्तर र दक्षिण ध्रुवहरूसँग समान छैन र वास्तवमा समयको साथमा परिवर्तन हुन्छ, त्यसैले रोटेसनल एक्सिस अर्थात घुमाउरो ध्रुवले समयको विभिन्न बिन्दुहरूमा ग्रहको क्रस्टमा विभिन्न स्थानहरू काट्छ।

सन् २०१६ देखि, वैज्ञानिकहरूले परिक्रमा ध्रुव जलवायु-सम्बन्धित प्रक्रियाहरूबाट प्रभावित हुन्छ, यसमा हिमशैलीहरू पग्लने र तिनीहरूमा बन्द पानीको द्रव्यमानको पुन: वितरण जस्तोबाट प्रभावित हुने थाहा पाएका छन्। तर अन्वेषकहरूले आफ्नो मोडेलमा ‘पम्प-आउट’ (बाहिर तानेका)पानी नथपेसम्म, नतिजाहरू पूर्णतया अवलोकनहरूसँग मेल खाएनन्। पम्प-आउट भूमिगत पानी बिना, मोडेल ३१ इन्च (७८.५ सेन्टिमिटर) द्वारा बन्द थियो।

“पृथ्वीको परिक्रमा ध्रुव वास्तवमा धेरै परिवर्तन हुन्छ,” अध्ययनको नेतृत्व गर्ने सियोल नेसनल युनिभर्सिटीका भूभौतिकशास्त्री की-वेन सिओले एक विज्ञप्तिमा भने, “हाम्रो अध्ययनले देखाउँछ कि जलवायु-सम्बन्धित कारणहरू मध्ये, भू-जल अर्थात भूमिगत पानीको पुन: वितरणले वास्तवमा घुमाउरो पोलको बहावमा सबैभन्दा ठूलो प्रभाव पार्छ।”

पृथ्वीको अक्षको झुकावले ग्रहको सतहमा मौसमी जलवायुमा प्रभाव पार्न सक्ने हुनाले, वैज्ञानिकहरू अब सोच्छन् कि घुमाउरो ध्रुवको परिवर्तनले दीर्घकालीन रूपमा जलवायु परिवर्तनमा योगदान पुर्याउन सक्छ।

“पृथ्वीको परिक्रमा ध्रुवमा भएका परिवर्तनहरू अवलोकन गर्नु महाद्वीप-स्तरको पानी भण्डारण भिन्नताहरू बुझ्नको लागि उपयोगी छ,” सिओले भने, “ध्रुवीय गति डाटा १९ औं शताब्दीको अन्त देखि प्रारम्भिक रूपमा उपलब्ध छ। त्यसैले, हामी ती डाटाहरू गत १०० वर्षहरूमा महाद्वीपीय जल भण्डारण भिन्नताहरू बुझ्नको लागि प्रयोग गर्न सक्छौं। के त्यहाँ तापक्रम जलवायुको परिणामस्वरूप कुनै हाइड्रोलोजिकल शासन परिवर्तनहरू थिए? ध्रुवीय गतिले जवाफ रोक्न सक्छ।”

समग्रमा, पृथ्वीको घुमाउरो ध्रुव वर्षमा धेरै मिटरले सर्छ। भूमिगत पानीको जलाशयहरूले यस परिवर्तनमा कति योगदान पुर्याउँछ भन्ने कुरा तिनीहरू ग्रहमा कुन स्थानमा अवस्थित छन् त्यसमा भर पर्छ। अध्ययनले मध्य-अक्षांशबाट निकालिएको पानीले ग्रहको झुकावमा सबैभन्दा ठूलो प्रभाव पारेको देखाएको छ।

पृथ्वीको सबै भूभागमा वरिपरि भूमिगत जल कसरी सर्छ भन्ने प्रबन्धन गर्नाले घुमाउरो ध्रुवको परिवर्तनलाई सीमित गर्न मद्दत गर्न सक्छ र यसरी तिनीहरूसँग आउने सम्भावित जलवायु प्रभावहरूलाई रोक्न सकिने अनुसन्धानमा भनिएको छ।