काठमाडौं ।
अन्तरिक्ष असीमित मानिन्छ। यसमा अनगिन्ती आकाशीय वस्तुहरू छन्, जसमध्ये अहिले सम्म थोरै मात्र जानकारीमा आएका छन्। तर २०२२ त्यो वर्ष थियो जसमा अन्तरिक्षको क्षेत्रमा ठूलो क्रान्ति भएको छ।
वैज्ञानिकहरूले यस वर्ष हाम्रो सौर्यमण्डल बाहिर सयौं ग्रहहरू पत्ता लगाएका छन्। र यसको सबैभन्दा ठूलो श्रेय जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोपलाई जान्छ। यसको आगमन पछि, वैज्ञानिकहरूको पहुँच अन्तरिक्षमा लाखौं प्रकाश वर्ष टाढासम्म पुगेको छ।
खगोलविद्हरूले यस वर्ष करिब २०० एक्सोप्लानेट्स पत्ता लगाएका छन् । एक्सोप्लानेट्स हाम्रो सौर्यमण्डलको सिमाना बाहिर अवस्थित ग्रहहरूलाई भनिन्छ। हालसम्म पत्ता लागेको एक्सोप्लानेट्सको संख्या ५,२३५ पुगेको छ। जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोपको सहयोगमा यो सम्भव भएको हो। यसले हबल टेलिस्कोपलाई पनि पछाडि छोडेको छ।
यद्यपि, हबल टेलिस्कोपले अझै पनि आफ्नो काम गरिरहेको छ। नासाले हालै एक ट्विटमा सन् २०२२ मा मात्र सयौं एक्सोप्लानेट्स पत्ता लगाएको जानकारी दिएको छ।
नासाका अनुसार सन् २०२२ को सुरुसम्ममा उनीहरुले पत्ता लगाएका एक्सोप्लानेट्सको संख्या ५ हजारको नजिक थियो । तर २०२२ को अन्त्यसम्ममा उनीहरूले २०० भन्दा बढी एक्सोप्लानेट्स पत्ता लगाए र यो संख्या ५,२३५ पुग्यो। तीमध्ये ४ प्रतिशत ग्रहहरू छन् जसमा पृथ्वी र मंगल जस्ता चट्टानहरू पाइन्छ। यो उपलब्धिसँगै सन् २०२३ मा अन्तरिक्ष वैज्ञानिकहरूले थप एक्सोप्लानेट्स पत्ता लगाउन सक्नेछन् भन्ने अनुमान गर्न सकिन्छ।
एक्सोप्लानेट्सको बनावटमा धेरै भिन्नता छ। यी मध्ये केही आकारमा एकदमै सानो छन् भने केही माटो जस्तो देखिन्छन् र तिनीहरूको सतहमा बालुवा र चट्टानहरू पनि पाइन्छ। सन् २०२२ मा पत्ता लागेको पछिल्लो ग्रह नेप्च्युन जस्तो देखिन्छ। यसको नाम एचडी १०९८३३ बी (HD 109833 b) भनिएको छ। यो जी-प्रकारको ताराको वरिपरि घुम्छ।
अन्तरिक्ष वैज्ञानिकहरूले दुई ओटा एक्सोप्लानेटहरू पनि फेला पारेका छन् जसमा धेरैजसो पानी हुन सक्ने अनुमान गरिएको छ। यिनीहरूमा पानी प्रत्यक्ष रूपमा पत्ता लागेको छैन। तर, जब तिनीहरूको आकार र घनत्व अन्य मोडेलहरूसँग तुलना गरियो, तिनीहरूको आधाभन्दा बढी घनत्व चट्टानहरू भन्दा हल्का, तर हाइड्रोजन र हेलियम जस्ता ग्यासयुक्त पदार्थहरू भन्दा भारी भएको पाइयो। त्यसैले यिनीहरूमा पानी हुनसक्ने सम्भावना धेरै छ।
प्रकाशित: १८ पुष २०७९, सोमबार
