काठमाडौं ।
अमेरिकी अन्तरिक्ष एजेन्सी नासाको इनसाइट मार्स ल्यान्डरले मंगल ग्रहमा रेकर्ड गरिएको सबैभन्दा शक्तिशाली भूकम्प पत्ता लगाएको छ, जुन पछिल्लो पटक आएको सबैभन्दा ठूलो भूकम्पभन्दा कम्तीमा ५ गुणा बढी शक्तिशाली थियो। यसको तीव्रता ४.७ म्याग्निच्युड थियो।
यसअघि सन् २०२१ को अगस्टमा यस ग्रहमा ४.२ म्याग्निच्युडको भूकम्प गएको थियो। यो खोज इनसाइट ल्यान्डरको अन्तिम खोज मध्ये एक हुन सक्छ। मंगल ग्रहमा धुलोको आँधीले इनसाइटको सौर्य प्यानलहरू ढाकेको नासाले उल्लेख गरेको छ। आफ्नो भर्खरको ट्वीटमा, नासाले इनसाइट ल्यान्डरको शक्ति वास्तवमा घटेको बताएको छ। एउटा तस्बिर सेयर गर्दै एजेन्सीले यो इनसाइट ल्यान्डरको अन्तिम तस्विर हुनसक्ने बताएको छ।
यस वर्ष मे ४ तारिखको राति भूकम्प गएको हो। यसलाई मंगल ग्रहमा अहिलेसम्मकै शक्तिशाली भूकम्पको रूपमा वर्णन गरिएको छ, जसको तीव्रता ४.७ रेक्टर स्केल मापन गरिएको थियो। जिओफिजिकल रिसर्च लेटर्स जर्नलमा डिसेम्बर १४ मा प्रकाशित एक अध्ययनका अनुसार यो भूकम्प टेक्टोनिकली सक्रिय सेर्बरस फोसे क्षेत्रमा रेकर्ड गरिएको थियो।
४.७ म्याग्निच्युडको भूकम्प आउनु सामान्य कुरा हो, तर त्यस्तो होइन। वैज्ञानिकहरुकाअनुसार पृथ्वीका लागि ५ म्याग्निच्युडको भूकम्प आउनु सामान्य भएकोले पृथ्वीमा वर्षेनी ५ लाख यस्ता भूकम्प आउने गरेका छन्।
तर मंगल ग्रह प्रायोगिक रूपमा धेरै शान्त छ र त्यहाँ ५ रेक्टर स्केलको परिमाण पनि धेरै उच्च हो। अहिले रेकर्ड गरिएको भूकम्पका छालहरू करिब १० घण्टासम्म चलेको थियो, जुन पहिलेको तुलनामा १० गुणा बढी थियो। इनसाइट ल्यान्डरले मंगल ग्रहमा यति ठूलो भूकम्प गएको अहिलेसम्म रेकर्ड नगरेको वैज्ञानिकहरूले बताएका छन्।
इनसाइट ल्यान्डर सन् २०१८ देखि मंगल ग्रहमा सक्रिय छ। यसले मंगल ग्रहको बारेमा धेरै जानकारी सङ्कलन गरिरहेको छ। वैज्ञानिकहरूले डिसेम्बर २०१८ मा मंगल ग्रहमा सिस्मोमिटर स्थापना गरे। त्यसयता उनले मंगल ग्रहमा ठूला भूकम्पहरू रेकर्ड गर्दै आएका छन्। इनसाइट ल्यान्डरले मंगल ग्रहमा १,३०० दिनमा १,३१३ भन्दा बढी भूकम्पहरू पत्ता लगाएको छ।
ल्यान्डरको प्राथमिक मिसन सन् २०२० मा आधिकारिकरूपमा समाप्त भएको थियो, तर नासाले यो मिसनलाई निरन्तरता दिइरहेको छ। तर, त्यसलाई सञ्चालन गर्न विभिन्न किसिमका समस्या आईरहेको छ।
नासाले पनि उक्त रोभरको क्षमतामा समस्या आईरहेको जनाएको छ।
“मेरो शक्ति साँच्चै कम छ, त्यसैले यो मैले पठाउन सक्ने अन्तिम छवि हुन सक्छ,” नासाले इनसाइट ल्यान्डरको रूपमा ट्विटरमा तस्विर साझा गर्दा लेख्यो, “मेरो बारेमा चिन्ता नगर्नुहोस्, यद्यपि: मेरो समय यहाँ उत्पादक र शान्त दुवै भएको छ।”
डिसेम्बर १९ मा एक ब्लग पोस्टमा, इनसाइटले पृथ्वीसँगको सञ्चार सम्पर्कमा प्रतिक्रिया दिन असफल भयो र यो मार्स ल्यान्डर आफ्नो सञ्चालनको अन्त्यमा पुगेको हुन सक्ने नासाले घोषणा गर्यो।
प्रकाशित: ६ पुष २०७९, बुधबार
