काठमाडौं ।
सिंगापुरको नान्याङ टेक्नोलोजिकल युनिभर्सिटीका वैज्ञानिकहरूले फोहोर कागज, एकल–प्रयोग प्याकेजिङ्ग र झोलाहरू र कार्डबोर्ड बक्सहरूबाट लिथियम-आयन ब्याट्रीको महत्त्वपूर्ण भागमा रूपान्तरण गर्ने प्रविधि विकास गरेका आयलप्राइसले उल्लेख गरेको छ।
कागजलाई शुद्ध कार्बनमा परिणत गर्ने कार्बनाइजेशन भनिने प्रक्रिया मार्फत, शोधकर्ताहरूले कागजको फाइबरलाई इलेक्ट्रोडमा परिणत गरे। जसलाई रिचार्जेबल ब्याट्रीहरू बनाउन सकिन्छ जसले मोबाइल फोन, चिकित्सा डिभाइस र विद्युतीय सवारी साधनहरूलाई शक्ति दिन्छ।
कागजलाई कार्बनाइज गर्न, टोलीले कागजलाई उच्च तापक्रममा उजागर गर्यो, जसले यसलाई शुद्ध कार्बन, जल वाष्प र जैव ईन्धनको लागि प्रयोग गर्न सकिने तेलहरूमा घटाउँछ। अक्सिजनको अभावमा कार्बनाइजेशन हुने हुँदा, यसले कार्बन डाइअक्साइडको नगण्य मात्रामा उत्सर्जन गर्छ, र यो प्रक्रिया ठूलो मात्रामा ग्रिनहाउस ग्यासहरू उत्पादन गर्दै क्राफ्ट पेपरलाई जलाएर नष्ट गर्ने हरियाली विकल्प हो।
अनुसन्धान टोलीद्वारा उत्पादित कार्बन एनोडहरूले उत्कृष्ट स्थायित्व, लचिलोपन, र इलेक्ट्रोकेमिकल गुणहरू पनि प्रदर्शन गरे। प्रयोगशाला परीक्षणहरूले देखाएअनुसार एनोडहरू १२०० पटकसम्म चार्ज र डिस्चार्ज गर्न सकिन्छ, जुन हालको फोन ब्याट्रीहरूमा एनोडहरू भन्दा कम्तिमा दुई गुणा टिकाउ छ।
एनटीयू–निर्मित एनोडहरू प्रयोग गर्ने ब्याट्रीहरूले तिनीहरूका समकक्षहरू भन्दा बढी शारीरिक तनावलाई पनि सामना गर्न सक्छ, क्रसिङ ऊर्जालाई पाँच गुणा राम्रो अवशोषित गर्न सक्छ।
एनटीयू–विकसित विधिले ब्याट्री एनोडहरू निर्माण गर्ने वर्तमान औद्योगिक विधिहरूको तुलनामा कम ऊर्जा–गहन प्रक्रियाहरू र भारी धातुहरू पनि प्रयोग गर्दछ। एनोडको मूल्य लिथियम–आयन ब्याट्रीको कुल लागतको १०प्रतिशतदेखि १० प्रतिशतसम्म हुने भएकोले कम लागतको फोहोर सामग्री प्रयोग गर्ने यो नवीनतम विधिले तिनीहरूको निर्माण लागत पनि घटाउने अपेक्षा गरिएको छ।
ब्याट्री एनोडहरू उत्पादन गर्न कच्चा मालको रूपमा फोहोर कागज प्रयोग गर्नाले कार्बनका लागि परम्परागत स्रोतहरूमा हाम्रो निर्भरतालाई पनि सजिलो बनाउँदछ, जस्तै कार्बोनेसियस फिलरहरू र कार्बन–उत्पादन गर्ने बाइन्डरहरू, जुन उत्खनन गरिन्छ र पछि कठोर रसायन र मेसिनरीहरूद्वारा प्रशोधन गरिन्छ।
कागजको फोहोर, जसमा डिस्पोज गरिएको कागजको झोला कार्डबोर्ड, अखबार र अन्य पेपर प्याकेजिङ समावेश छ,र यो २०२० मा सिंगापुरमा उत्पन्न भएको फोहोरको झण्डै पाँचौं भाग हो।
क्राफ्ट पेपर झोला, जसले सिंगापुरको कागजको फोहोरको ठूलो हिस्सा बनाउँछ, कपास र प्लास्टिकबाट बनेको तिनीहरूको समकक्षहरूको तुलनामा ठूलो पर्यावरणीय पदचिह्नहरू पनि फेला पारिएको थियो, किनभने तिनीहरूले जलाउँदा ग्लोबल वार्मिङमा ठूलो योगदान पुर्याउँछन् र उत्पादनमा पारिस्थितिक विषाक्तताको सम्भावना हुन्छ। तिनीहरू, एक अलग २०२० एनटीयू अध्ययनमा फेला पर्यो।
हालको आविष्कार जसले फोहोर उत्पादनहरूलाई अपसाइकल गर्ने र जीवाश्म ईन्धनमा हाम्रो निर्भरता घटाउने अवसर प्रदान गर्दछ, वृत्ताकार अर्थतन्त्र, हरियो सामग्री र स्वच्छ ऊर्जातर्फ हाम्रो संक्रमणलाई गति दिन्छ, यसले वातावरणमा हाम्रो प्रभावलाई कम गर्ने एनजीयू को प्रतिबद्धता झल्काउँछ, जुन चार मध्ये एक हो। मानवताका ठूला चुनौतीहरू जुन विश्वविद्यालयले यसको एनटीयू २०२५ रणनीतिक योजना मार्फत सम्बोधन गर्न खोजेको छ।
परियोजनाको नेतृत्व गर्ने एनटीयूको स्कुल अफ मेकानिकल एन्ड एरोस्पेस इन्जिनियरिङका सहायक प्राध्यापक लाइ चाङ्क्वानले भने, ‘कागज हाम्रो दैनिक जीवनमा धेरै पक्षहरूमा प्रयोग गरिन्छ, उपहार र्यापिङ, कला र शिल्पदेखि लिएर धेरै औद्योगिक उपयोगहरूमा उपयोग हुन्छ।यद्यपि, यसको व्यवस्थापन गर्न थोरै गरिन्छ जब यसलाई निकासा गरिन्छ, जलाउने कारणले तिनीहरूको संरचनाको कारण उच्चस्तरको कार्बन उत्सर्जन उत्पन्न गर्दछ। क्राफ्ट पेपरलाई जीवनको अर्को रुप दिने हाम्रो विधिले विद्युतीय सवारीसाधन र स्मार्टफोन जस्ता यन्त्रहरूको बढ्दो आवश्यकतालाई ध्यानमा राख्दै कार्बन उत्सर्जनमा कटौती गर्न मात्र मद्दत गर्दैन्- माइनिङ्ग र भारी औद्योगिक विधिहरूमा निर्भरतालाई पनि कम गर्नेछ।’
प्रकाशित: २२ मंसिर २०७९, बिहीबार
