अन्तरिक्षमा स्याटेलाइट लैजाने रकेटले १० प्रतिशत मानिसलाई घाईते बनाउनसक्ने संभावना

काठमाडौं ।

अन्तरिक्षमा तीब्र गतिमा बढ्दो स्याटेलाइटहरुको संख्याले मानिसको मनमा यससँग सम्बन्धित खतराहरूका बारेमा धेरै प्रश्नहरू खडा गरेको छ, जसमध्ये एउटाको जवाफ अब प्राप्त भएको छ, जसले धेरैलाई डराउने बनाउन सक्छ।

पछिल्लो अध्ययनले अन्तरिक्ष प्रक्षेपणबाट पृथ्वीको कक्षमा छोडिएका रकेटका भागहरूले अर्को दशकमा मानिसलाई गम्भीर चोटपटक वा मार्ने सम्भावना ६ देखि १० प्रतिशत हुने देखाएको छ। सरकारहरुले यो विषयलाई गम्भीरतापूर्वक लिनुपर्ने विज्ञहरुको भनाइ छ।

क्यानाडाको युनिभर्सिटी अफ ब्रिटिश कोलम्बिया (यूबीसी) का अन्वेषकहरूले रिपोर्ट गरेका छन् कि रकेटको भग्नावशेष वा भागहरू प्रयोग गरिसकेपछि पृथ्वीबाट सुरक्षित रूपमा हटाइएको सुनिश्चित गर्नका लागि सरकारहरुले सामूहिक कारबाही गर्न र आदेश जारी गर्न आवश्यक छ। जसले प्रक्षेपण लागत बढाउन सक्छ तर सम्भावित जीवन बचाउन सकिने बताईएको छ।

यूबीसीको राजनीति विज्ञान विभागका प्रोफेसर र अध्ययनका प्रमुख लेखक माइकल बायर्सले भने, “के मानव जीवनको हानिलाई व्यापार गर्ने लागतको रूपमा मात्र व्यवहार गर्न अनुमति दिइन्छ, वा यो हामीले सकेसम्म बेवास्ता गर्नु पर्छ? र यहाँ महत्त्वपूर्ण बिन्दु हो: हामी यस जोखिमबाट जोगाउन सक्छौं।”

जब स्याटेलाइट (भूउपग्रह)हरू अन्तरिक्षमा प्रक्षेपण गरिन्छ, तिनीहरूले रकेटहरू प्रयोग गर्छन्, जसका भागहरू प्रायः पृथ्वीको कक्षमा खसालिने अन्वेषकहरूले नोट गरे।

यदि रकेटको यी बाँकी भागहरू धेरै तल्लो कक्षमा भएमा, तिनीहरू अनियन्त्रित रूपमा वायुमण्डलमा पुन: प्रवेश गर्न सक्ने बायर्सको विश्वास छ। अधिकांश भागहरू वायुमण्डलमा जल्नेछन, तर सम्भावित घातक टुक्राहरू जमिनतिर खस्न सक्छन्।

नेचर एस्ट्रोनमी जर्नलमा प्रकाशित उक्त अध्ययनले सार्वजनिक स्याटेलाइट क्याटलगबाट प्राप्त ३० वर्षभन्दा बढी डाटाको विश्लेषण गरी आगामी १० वर्षमा मानव जीवनमा हुने सम्भावित जोखिमको गणना गरेको हो।

विज्ञहरूले अनियन्त्रित रकेट बडी पुन: प्रवेशको दर, तिनीहरूको कक्ष र मानव जनसंख्या डाटा पनि हेरे। दुई फरक विधिहरू प्रयोग गरेर, वर्तमान अभ्यासले यदि प्रत्येक पुन: प्रविष्टिले १० मिटर वर्गको औसत क्षेत्रमा खतरनाक फोहोर फैलाएमा अर्को दशकमा एक वा बढी घटनाहरू हुने संभावना ६ देखि १० प्रतिशत रहेको तिनीहरूले फेला पारे।

जमिनमा रहेका मानिसलाई ध्यानमा राखेर यो गणना गरिएको हो । तर अनुसन्धानकर्ता बायर्सले भने, “हामीले यो पनि विचार गर्नुपर्छ कि यदि कुनै बाँकी भागको टुक्रा उडानको क्रममा हवाईजहाजमा ठोक्कियो भने के हुन्छ?”

यूबीसीका एक सहायक प्राध्यापक तथा अध्ययनका सह-लेखक आरोन बोलेले भने, “जोखिमहरू अहिलेसम्म प्रति-प्रक्षेपणको आधारमा मूल्याङ्कन गरिएको छ, जसले मानिसहरूका लागि जोखिम यति सानो छ कि यसलाई ध्यानमा राख्न सकिन्छ। सुरक्षित रूपमा बेवास्ता गर्न सकिन्छ। तर बारम्बार हुने घटनाको जोखिम त्यति सानो छैन।”