काठमाडौं ।
हबल टेलिस्कोप सबैभन्दा शक्तिशाली वेधशालाहरू मध्ये एक हो जसले वैज्ञानिकहरूलाई ब्रह्माण्डका धेरै महान् रहस्यहरू बुझ्न र समाधान गर्न मद्दत गरेको छ। विगत ३० वर्षमा टेलिस्कोपले १३ करोडभन्दा बढी तस्बिर खिचेको छ।
अब यो आफ्नो सबैभन्दा चुनौतीपूर्ण मिशनमा छ जहाँ यसले, ब्रह्माण्ड कति छिटो विस्तार भइरहेको छ भनेर पत्ता लगाउन सहयोग गर्नेछ। यस सम्बन्धमा नासाले एक चकित पार्ने बयान जारी गरेको छ, जसमा भनिएको छ कि हाम्रो ब्रह्माण्डमा निश्चित रूपमा केहि असामान्य भइरहेको छ।
पछिल्ला केही वर्षमा जसरी प्रविधिको विकास भएको छ, त्यसबाट वैज्ञानिकहरूले ब्रह्माण्डको विस्तारको घटनालाई राम्रोसँग अध्ययन गर्न सक्नुपर्थ्यो। तर त्यस्तो भएको देखिँदैन्। नासाले ब्रह्माण्डको विस्तारको दरमा भिन्नता रहेको बताएको छ। वैज्ञानिक हिसाबले हुनुपर्ने जस्तो छैन्। यसमा केहि असामान्य छ। हालैका अवलोकनहरूले बिग ब्याङ्ग पछि ब्रह्माण्डमा असाधारण केही भइरहेको देखाउँछ।
यसबाट वैज्ञानिकहरु अन्योलमा परेका छन्। यो अनौठो घटना बुझ्नको लागि, वैज्ञानिकहरूले हबल टेलिस्कोपको डाटा अध्ययन गरिरहेका छन्। वैज्ञानिकहरूले माइलपोस्ट मार्करहरूको यो सेटलाई स्थान र समय अनुसार नाम दिएका छन्। यी माइलपोस्टहरू हामीबाट कति टाढा छन्, त्यसको आधारमा ब्रह्माण्डको विस्तारको गति कति छ भनेर यकिन गर्न सकिन्छ।
नासाकाअनुसार हबलले १९९० मा यसको प्रक्षेपणपछि ४२ ओटा सुपरनोभा माइलपोस्ट मार्करहरू क्यालिब्रेट गरेको छ। स्पेस टेलिस्कोप साइन्स इन्स्टिच्युट तथा जोन हप्किन्स विश्वविद्यालयका नोबेल पुरस्कार बिजेता एडम रेइसले भने, “तपाईले टेलिस्कोप र कस्मिक माइल मार्करहरूको साथ उच्च स्तरको मापन प्राप्त गर्दै हुनुहुन्छ जसले ब्रह्माण्डको विस्तारको बारेमा सही जानकारी दिइरहेको छ।”
ब्रह्माण्डको बिस्तारको अध्ययन १९२० मा सुरु भएको थियो, जब एडविन पी हबल र जर्जस लेमाइट्रेले यसको मापन गरेका थिए। त्यसैले टेलिस्कोपको नाम पनि एडविन पी हबलको नाममा राखिएको छ। वैज्ञानिक हबलले हाम्रो ग्यालेक्सी बाहिरका अन्य आकाशगंगाहरू बिस्तारै हामीबाट टाढा सर्दै गरेको बताएका थिए। र यो धेरै छिटो भइरहेको छ। त्यसबेलादेखि वैज्ञानिकहरूले यो फैलावटको अध्ययन गर्ने प्रयास गरिरहेका छन्।
हबल टेलिस्कोपको साथ यसको अध्ययन सुरु भएदेखि, यो अहिलेसम्म यस बिस्तारको गतिलाई मोडेलहरूले बताइरहेको भन्दा धेरै छिटो फैलिरहेको यो फेला पर्यो। यी मोडेलहरूमा, यसको फैलावटको दर प्रति मेगापार्सेक ६७.५ किलोमिटर प्रति सेकेन्ड रहेको रिपोर्ट गरिएको थियो, तर हबल टेलिस्कोपबाट मापन गर्दा यो ७३ किलोमिटर प्रति सेकेन्ड भएको थियो।
यो अन्तरका कारण वैज्ञानिकहरु अलमलमा परेका छन् र उनीहरुले फेरि आफ्नो अध्ययन सुरु गर्न लागेका छन्। वैज्ञानिकहरू अब जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोपबाट आउने डाटाको लागि पर्खिरहेका छन्, ताकि तिनीहरू यस रहस्यको गहिराइमा जान सकून्।
नासाको नयाँ वेब स्पेस टेलिस्कोपले हबलले देख्न सक्ने भन्दा धेरै दुरी वा तीखो रिजोलुसनमा यी ब्रह्माण्ड माइलपोस्ट मार्करहरू देखाएर हबलको कामलाई विस्तार गर्ने अपेक्षा गरिएको छ।
प्रकाशित: ९ जेष्ठ २०७९, सोमबार
