काठमाडौं ।
स्मार्टफोनको लत अहिले डिजिटल संसारमा सामना गर्ने सबैभन्दा ठूलो समस्या हो। विश्वभर स्मार्टफोनको प्रयोग र त्यसको अवधिको बारेमा चर्चा हुने गरेको छ । अझ द्रुत गतिमा मेटाभर्स तर्फ अघि बढिरहेको यो सुपर एडभान्स संसारमा, आजको समयमा सबै कुरा स्मार्टफोनमा भइरहेको छ।
स्मार्टफोन अब मनोरञ्जनका लागि मात्र प्रयोग हुने होइन, बैंकिङ होस् वा अफिसको काम होस् वा अनलाइन पढाइ, अहिले चलिरहेको महामारीको समयमा सबै कुरा स्मार्टफोनमा भइरहेका छन्। मानिसहरु अझ स्मार्टफोनमा झुम्मिरहेका छन् ।
हालै आएको एक तथ्यांकले नेपाल विश्वभरका स्मार्टफोनको लत लागेका मानिसहरु भएको प्रमुख देशहरुमध्ये परेको छ। स्मार्टफोनको लतको बारेमा एउटा नयाँ अध्ययन बाहिर आएको छ, जसमा स्मार्टफोनको लत भएका देशको सूची दिइएको छ।
क्यानाडाको म्याकगिल युनिभर्सिटीका अन्वेषकहरूले कम्प्युटर्स इन ह्युमन बिहेवियर नामक जर्नलमा सन् २०१४ देखि २०२० सम्म विश्वका २४ देशका करिब ३४ हजार मानिसमा स्मार्टफोन प्रयोग गर्ने बारे गरेको अध्ययनको निश्कर्ष जारी गरेका छन्।
यो सूचीमा नेपाल टप टेन देशहरुमा परेको छ जहाँ स्मार्टफोनको लत भएका मानिसहरु धेरै रहेका छन्।
अनुसन्धानकर्ताहरुले १५ देखि ३५ वर्ष बीचका मानिसहरूमा ध्यान केन्द्रित गरेर अनुसन्धान गरेका छन्, किनभने यो समूहमा सबैभन्दा उच्च स्क्रिन समय र स्मार्टफोन स्वामित्व दरहरू छन्।
डेली मेलको रिपोर्टमा देशहरूको सूचीको बारेमा पूर्ण जानकारी साझा गरिएको छ। जसअनुसार नेपाल प्रमुख १० देशहरुमा परेको हो।
रिपोर्टमा यो अनुसन्धानलाई उद्धृत गर्दै २४ देशको सूचीमा चीनले पहिलो स्थान पाएको बताइएको छ। त्यसपछि दोस्रो नम्बरमा साउदी अरब र तेस्रो नम्बरमा मलेशिया रहेको छ। जहाँ फ्रान्स २३ नम्बरमा र जर्मनी अन्तिम स्थानमा रहेको थियो।
नेपालभन्दा अगाडी चौथो नम्बरमा ब्राजिल पाँचौंमा दक्षिण कोरिया छैठौंमा इरान, सातौंमा क्यानाडा आठौंमा, र टर्की नवौं स्थानमा इजिप्ट रहेका छन्।
विश्वमै सबैभन्दा धेरै स्मार्टफोन प्रयोगकर्ता रहेको र ठूलो बजार मानिएको भारत भने यो सूचीमा १७ औं स्थानमा छ। यसपछि अर्को नम्बर अमेरिकाको छ।
यस अध्ययनको लागि, शोधकर्ताहरूको टोलीले १५ र ३५ वर्ष बीचका मानिसहरूद्वारा फोन प्रयोगमा पहिले प्रकाशित ८१ अध्ययनहरू हेरे। यी सबै अध्ययन र सूची स्मार्टफोन लत स्केल (एसएएस) (Smartphone Addiction Scale) मा आधारित थिए। एसएएस स्मार्टफोन लतको सबैभन्दा सामान्य उपाय हो। यी सबै सहभागीहरूको औसत उमेर २८.८ वर्ष थियो, र यसमध्ये ६० प्रतिशत महिलाहरू थिए।
शोधकर्ताहरूले प्रत्येक देशलाई ‘समस्याग्रस्त स्मार्टफोन प्रयोग’ को आधारमा १० र ६० बीचको अंक दिए। ६० मध्ये ३६ अंक लिएर चीन शीर्ष स्थानमा छ। नेपालले भने त्यसमध्ये २९.४१ अंक पाएर १०औं स्थानमा रहेको छ।
अन्वेषकहरूले सामाजिक मान्यताहरू र सांस्कृतिक अपेक्षाहरु फरक हुन सक्ने आधारमा स्मार्टफोनको प्रयोग वा लत हुनसक्ने शंका गरेका छन्। जहाँ स्मार्टफोनहरूमार्फत नियमित रूपमा सम्पर्कमा रहनुको महत्त्वको वरिपरि भिन्नताहरूको सम्भावित व्याख्या हुनसक्छ।
सबैभन्दा कम समस्याग्रस्त स्मार्टफोन प्रयोग देखाउने देशहरू – जर्मनी र फ्रान्स – ‘व्यक्तिवादी र सांस्कृतिक कमजोर’ छन्, त्यसैले तिनीहरूले त्यस्ता मापदण्डहरूको सदस्यता लिन नसक्ने उनीहरुको ठहर छ।
विश्वभर समस्याग्रस्तरुपमा स्मार्टफोनको प्रयोग र लत बढिरहेको भन्दै अध्ययनले ‘मनोवैज्ञानिक रूपमा नराम्रो नतिजा’ निम्त्याउन सक्ने देखाएको छ।
‘हामी आशा गर्छौं कि हाम्रा नतिजाहरूले अनुसन्धानकर्ता र नीति निर्माताहरूलाई विश्वभर समस्याग्रस्त स्मार्टफोन प्रयोगको परिमाण र भविष्यवाणी गर्न मद्दत गर्नेछ।’ उनीहरुले भनेका छन्।
अनुसन्धान टोलीले भर्खरै संसारभरका मानिसहरूको लागि अन्यको तुलनामा उनीहरूको आफ्नै स्मार्टफोन लतको मूल्याङ्कन गर्नको लागि वेबसाइट पनि सुरू गरेको छ। वेबसाइटले प्रयोगकर्ताहरूलाई उनीहरूको स्क्रिन समय कम गर्न र स्वस्थ जीवन बिताउन वैकल्पिक गतिविधिहरू खोज्ने सुझावहरू पनि प्रदान गर्दछ।
प्रकाशित: २९ माघ २०७८, शनिबार
