विश्वभर वेब ३.० को चर्चा: प्रयोगकर्ताहरुलाई यसबाट के फाइदा हुन्छ

काठमाडौं ।

तपाईंले आजकल वेब ३.० (Web 3.0) को नाम र चर्चा सुन्नु भएको होला। यसको चर्चा लामो समयदेखि चलिरहेको छ। यो बहस समयसंगै तीब्र बन्दै गएको छ । वेब ३.० ले हाम्रो इन्टरनेट प्रयोग गर्ने तरिकालाई पूर्ण रूपमा परिवर्तन गर्ने बताइँदै आएको छ। कतिपयले यसलाई मेटाभर्स पनि भनेका छन् । कोही भन्छन् कि यसको आगमनले इन्टरनेट विकेन्द्रीकृत हुनेछ। यसलाई क्रिप्टोकरेन्सी र ब्लकचेनसँग पनि जोडिएको छ। समग्रमा,भन्दा जति धेरै मुख, उती धेरै चीजहरू।

यस्तो अवस्थामा, प्रश्न उठ्छ वेब ३.० आखिर के हो? त्यसैले यो बुझ्नको लागि हामीले गाडीलाई रिभर्समा लिएजस्तै लिनुपर्छ। किनभने यसका स्ट्रिङहरू वेब १.० मा जोडिएका छन्। त्यसैले पहिले वेब १.० को बारेमा कुरा गरौं।

वेब १.० १९८९ मा आयो
३२ वर्षअघि सन् १९८९ मा वर्ल्ड वाइड वेब अर्थात (WWW) सुरु भएको थियो । त्यतिबेलाको इन्टरनेट अहिलेको इन्टरनेटभन्दा निकै फरक थियो। त्यसबेला इन्टरनेटमा टेक्स्ट ढाँचामा मात्र जानकारी प्राप्त गर्थे। यसलाई वेब १.० पनि भनिन्थ्यो। यस पछि वेब २.० सुरु भयो। यो हामीले प्रयोग गरिरहेको इन्टरनेट हो। अवस्थित इन्टरनेट एक तरिकाले नियन्त्रित छ र विकेन्द्रीकृत छैन। हामी धेरैजसो इन्टरनेट सामग्री गुगल मार्फत खोज्छौं। गुगल एक निजी कम्पनी हो। यस्तो अवस्थामा तपाईंको डाटा यी निजी कम्पनीहरूमा पुग्छ।

वेब ३.० के हो?
वेब २.० को उन्नत संस्करणलाई वेब ३.० भनिनेछ। यसको बारेमा सबैभन्दा ठूलो कुरा यो हुनेछ कि कुनै पनि कम्पनीले तपाइँलाई नियन्त्रण गर्न सक्षम हुनेछैन। वेब ३.० मा, त्यहाँ कुनै एक कम्पनी हुनेछैन, तर प्रत्येक प्रयोगकर्ता तिनीहरूको आफ्ना कन्टेन्टहरुको मालिक हुनेछन्। यसरी बुझ्न सकिन्छ कि आजकल गुगलले आफ्नो सर्च इन्जिनलाई आफ्नो फाइदाको लागि प्रयोग गर्न सक्छ। उदाहरणका लागि, उसले कयौं पटक सर्चको नतिजाहरूमा आफ्नै मनमानी गरेको आरोप पनि लागेको छ। यसलाई केही उदाहरणबाट बुझौं…

मेटामा ह्वाट्सएप, इन्स्टाग्राम, फेसबुक सहित धेरै प्लेटफर्महरू छन्। यदि कम्पनीले चाहन्छ भने, यसले तपाइँको सामग्रीलाई आफ्नै तरिकामा हेरफेर गर्न सक्छ। यसै त, यो वर्ष ह्वाट्सएपको नयाँ नीतिमा प्रयोगकर्ताको डाटा पहुँचको बारेमा धेरै आरोपहरू लागेका छन्।

गुगल र फेसबुकजस्ता कम्पनीले आ–आफ्नो सर्कलमा एकाधिकार चलाइरहेका छन् । वेब ३.० को आगमनसँगै, तिनीहरूको एकाधिकार समाप्त हुन सक्छ। यही कारणले यी कम्पनीहरूले अहिलेदेखि वेब ३.० अवधारणाको विरोध गर्न थालेका छन्।

वेब ३.० को अवधारणा इन्टरनेटको विकेन्द्रीकरण हो। यो ब्लकचेनमा आधारित हुनेछ। क्रिप्टोकरेन्सीहरू पनि ब्लकचेनमा आधारित हुन्छन्। यही कारणले गर्दा क्रिप्टोकरेन्सी विकेन्द्रीकृत मुद्रा हो। विकेन्द्रीकृत मुद्रा भनेको तपाईको पैसा कुनै पनि बैंकमा छैन भन्ने हो। सामान्य भौतिक मुद्रालाई बैंकमा राखिएको हुन्छ। यस्तो अवस्थामा बैंक डुब्दा तपाईको मुद्रा पनि डुब्नसक्छ।

वेब ३.० को साथ तपाईको जीवनमा के परिवर्तन हुनेछ?
वेब ३.०को आगमन पछि, मानिसहरूमा अधिक शक्ति हुनेछ। तपाइँको कन्टेन्टहरु तपाइँको हुनेछ र तपाइँले यसको बदलामा टोकन प्राप्त गर्नुहुनेछ। जतिबेला तपाइँ आफ्नो सामग्री कुनै पनि प्लेटफर्ममा पोस्ट गर्नुहुन्छ, तपाइँसँग यसको अधिकार हुनेछ। अहिले त्यस्तो हुँदैन। उदाहरण को लागी, जब तपाइँ फेसबुक वा युट्युबमा कुनै पनि सामग्री साझा गर्नुहुन्छ, तब यो तिनीहरूको हुन्छ। तिनीहरूले आफ्नो तरिका अनुसार प्रयोग गर्न सक्छन्। वेब ३.० मा, कुनै पनि कम्पनीले तपाइँको सामग्री हटाउने वा राख्ने भन्ने निर्णय गर्दैन।

वेब ३.० मा मानिसहरू आफ्नो डाटा नियन्त्रण गर्न सक्षम हुनेछ। वेब ३.० मा ब्लकचेन जस्तै डाटा प्रत्येक प्रयोगकर्ताको उपकरणमा हुनेछ, केन्द्रीय सर्भरमा होइन। यो इन्क्रिप्टेड हुनेछ, त्यसैले प्रयोगकर्ताको डाटा कहाँ छ भनेर कसैले पनि थाहा पाउनेछैन।

इलन मस्क वेब ३.० को विरोधमा
वेब ३.० को बारेमा मानिसहरुको विभिन्न विचारहरु छन्। टेस्लाका सीईओ तथा विश्वका सबैभन्दा धनी इलन मस्क र ट्विटरका संस्थापक ज्याक डोर्सी पनि वेब ३.० को समर्थनमा छैनन्। मस्ककाअनुसार वेब ३.० वास्तविकता भन्दापनि बढि मार्केटिङ जस्तो लाग्छ।

यद्यपि, दोस्रो सत्य यो हो कि टेक संसारले वेब ३.० मा लामो समयदेखि काम गरिरहेको छ। अर्को १० वर्षमा,  वेब ३.० ले अहिले अवस्थित वेब २.० लाई प्रतिस्थापन गर्ने सम्भावना रहेको छ। एजेन्सीहरुका साथ