काठमाडौं ।
पृथ्वी बाहेक अन्य ग्रहहरूमा जीवनको सम्भावनाले लामो समयदेखि वैज्ञानिकहरूको ध्यान आकर्षित गरेको छ। तर, धेरै प्रयासपछि पनि वैज्ञानिकहरूले पृथ्वी बाहिर पनि जीवन छ भनेर भन्न सकेका छैनन्।
वैज्ञानिकहरूले रहस्य पत्ता लगाउन चन्द्रमादेखि मंगल ग्रहसम्म धेरै अभियानहरू सुरु गरेका छन्। हाम्रो सौर्यमण्डलको सबैभन्दा कठिन ग्रहहरू मध्ये एक, शुक्रले पनि वैज्ञानिकहरूलाई आकर्षित गरेको छ।
शुक्रको वायुमण्डल कार्बन डाइअक्साइडले भरिएको छ। यसको सतह यति तातो छ कि सिसा पनि पग्लन्छ। यसले यो ग्रहमा जीवन बाँच्न असम्भव छ भनेर प्रमाणित गर्छ।
तर, वेल्सको कार्डिफ युनिभर्सिटीका अनुसन्धानकर्ताहरूले गत वर्ष शुक्रको वायुमण्डलमा फस्फिन फस्फिनको स्रोत पत्ता लगाएर तरंगित बनाएको थियो। उनीहरुले शुक्र ग्रहमा रहेको प्राङ्गारिक पदार्थको विघटनबाट प्राकृतिक रूपमा भएको यो ग्यास पत्ता लाग्नु त्यहाँ जीवनको सङ्केत हुन सक्ने दाबी गरे।
तर अरूले यो विषयमा प्रश्न उठाएका छन्। तिनीहरू भन्छन् कि शुक्रको बादलले यसलाई सल्फ्यूरिक एसिडको थोपाले ढाकेको छ। यी थोपाहरूले मानव छालालाई जलाउन सक्छ।
यसका बाबजुद पनि पृथ्वी बाहिर जीवनको खोजीमा शुक्र सबैभन्दा भरपर्दो ग्रह भएको छ। अब मासाच्यूसेट इन्स्टीच्यूट अफ टेक्नोलोजी (एमआईटी) का वैज्ञानिकहरूले गरेको नयाँ अध्ययनले यी बादलहरू त्यहाँ मानिसहरु बस्न सक्ने बताएको छ। अध्ययनले शुक्रको वायुमण्डलमा रहेको अमोनियाले यस ग्रहमा सल्फ्यूरिक एसिडलाई असररहित बनाउन सक्ने दाबी गरेको छ।
वैज्ञानिकहरूले शुक्रको वायुमण्डलमा धेरै पटक विसंगतिहरू देखेका छन्। यसमा सबैभन्दा अचम्मको कुरा अमोनियाको उपस्थिति हो। यो १९७० मा शुक्रमा पत्ता लगाइएको थियो। यद्यपि, यसको अस्तित्वको कारण अहिलेसम्म थाहा छैन।
यदि टोलीले जीवन अमोनियाको स्रोत हो भनी मान्ने हो भने, के यसले शुक्रको बादलमा भएका अन्य विसंगतिहरूलाई व्याख्या गर्न सक्छ? यसको जवाफ खोज्न अन्वेषकहरूले रासायनिक प्रक्रियाहरूको श्रृंखलालाई पृथ्वीमा मोडेल गरेका थिए।
एमआईटीका वैज्ञानिकहरू भन्छन् कि अमोनियाले रासायनिक प्रतिक्रिया गर्न सक्छ। यसले शुक्रको बादललाई प्रतिस्थापन गर्न सक्छ। वैज्ञानिकहरूले आफ्नो मोडेलबाट बादल पूर्णतया सल्फ्यूरिक एसिडले बनेको नहुने भविष्यवाणी गरेका छन्। नेशनल एकेडेमी अफ साइन्सेजको जर्नलमा प्रकाशित एउटा पेपरमा शोधकर्ताहरूले निष्कर्ष निकाले कि “जीवनले शुक्र ग्रहमा आफ्नो वातावरण बनाउन सक्छ।”
“पृथ्वीमा धेरै अम्लीय वातावरणहरू छन् जहाँ जीवन बाँच्दछ, तर यो शुक्रको वातावरण जस्तो छैन – जबसम्म जीवनले ती थोपाहरू मध्ये केहीलाई बेअसर गर्दैन,”अनुसन्धानकी लेखिका सारा सीगरले भनिन्।
अनुसन्धानकर्ताहरूको यी निष्कर्षहरू रोमाञ्चक छन्। तर, यिनको पुष्टी भने राम्ररी छानबिन भएमा मात्रै हुन सक्छ। त्यसैले नासा र ईएसएले आगामी वर्षहरूमा यो विषयमा अनुसन्धान गर्ने योजना बनाइरहेका छन्।उनीहरुले शुक्रमा बादलको अध्ययन गर्न स्पेसक्राफ्ट पठाउने योजना लिएका छन्।
प्रकाशित: ११ पुष २०७८, आईतवार
