के एप्पल चीनमा बाँकी रहेको अन्तिम अमेरिकी टेक जायन्ट हुनेछ ?

काठमाडौं ।

त्यहाँ एक समय थियो जब अमेरिकी टेक दिग्गजहरु सबै चीनमा थिए – फेसबुक सम्म। आज, देशमा एप्पलको विशाल उपस्थिति बढ्दो रुपमा विशिष्ट देखिन्छ।

गत हप्ता माइक्रोसफ्ट, जसले अझै पनि चीनमा सेवा सञ्चालन गर्दछ, उसले त्यहाँको आफ्नो सामाजिक सञ्जाल, लिंक्डइन बन्द गर्ने घोषणा गर्यो।

कम्पनीले भन्यो कि चिनियाँ राज्यसँग नियम पालना गर्नु बढ्दो चुनौतीपूर्ण भएको छ – त्यसैले यसले लिंक्डइनलाई तान्यो।

तर एप्पलको देशमा आफ्नै सेन्सरशिप समस्याहरू छन्।

गत हप्ता एप्पलले चीनको एप स्टोरबाट दुईवटा लोकप्रिय धार्मिक एप हटाएको थियो।

पछि अमेजनको स्वामित्वमा रहेको ‘अडिबल’ र ‘याहू फाइनान्स’को एप पनि बन्द गरिएको देखिएको थियो।

एप्पल सेन्सरशिप, एकसमूह जसले एप स्टोरको निगरानी गर्दछ भन्छन् कि यो यस महिना हटाईएको एपहरुमा वृद्धि देखिएको छ।

त्यसोभए के भइरहेको छ?

महान टेक कारबाही

बेइजिङमा बन्द ढोका पछाडि के भइरहेको छ भनेर अनुमान गर्न पक्कै नै गाह्रो छ।

जे होस्, के छिटो स्पष्ट हुँदै गइरहेको छ भने एप्पल र माइक्रोसफ्ट चिनियाँ अधिकारीहरु र चिनियाँ टेक उद्योगको बीच एक घरेलु लडाईमा उल्झिएका छन्।

चीनको आफ्नै ठूलो टेक टाइटन छन् जसमा टेनसेन्ट,अलीबाबा र ह्वावे जस्ता विशाल वैश्विक कम्पनीहरु छन्। तर चिनियाँ सरकार पछिल्लो समय उनीहरुको शक्तिको बारेमा चिन्तित भएको छ।

• अप्रिलमा, अलिबाबाले आफ्नो प्रमुख बजार स्थितिको दुरुपयोग गरेको अनुसन्धानले पत्ता लगाएपछि रेकर्ड २.८ अर्ब डलर जरिवाना स्वीकार गर्यो।
• अगस्टमा, चिनियाँ सरकारले टेक इकोनोमीको कडा नियमनको रूपरेखासहित पञ्चवर्षीय योजनाको अनावरण गरेको थियो।
• यसले बिटक्वाइनमा पनि कारबाही गरीएको छ।

अमेरिकी कम्पनीहरू पनि “महान टेक क्र्याकडाउन” बाट जोगिएका छैनन्।

“एप्पल र माइक्रोसफ्ट दुबै धेरै सजग छन् र उनीहरुको हालको स्थिति गएकाको बर्षहरुमा भन्दा धेरै कमजोर भएको क्र्याकडाउनले सुझाव दिन्छ। उनीहरुलाई थाहा छ कि उनीहरुले सावधानीपूर्वक हिड्नु पर्छ,” द ग्रेट फायरवाल अफ चाइनाका लेखक जेम्स ग्रिफिथ्स भन्छन्।

माइक्रोसफ्टको लागी ऊँटको ढाड तोडिएको जस्तो भएको नोभेम्बर १ मा लागू हुने कानून हो जस्तो देखिन्छ – व्यक्तिगत जानकारी संरक्षण कानून (पीआईपीएल) Personal Information Protection Law (PIPL)- जसको लागी कम्पनीले अधिक नियमनहरुको पालन गर्न आवश्यक बनाउँदछ।

माइक्रोसफ्टले लिङ्कडइनलाई तान्नुको कारण बारे आफ्नो निर्णयको व्याख्या गर्दै एक विज्ञप्तीमा यसलाई संकेत गर्दछ: “हामीले चीनमा उल्लेखनीयरूपमा बढी चुनौतीपूर्ण परिचालन वातावरण र अधिक नियमन आवश्यकताहरूको सामना गरिरहेका छौं।”

स्ट्यानफोर्ड विश्वविद्यालयमा डिजीचाइना परियोजनाका मुख्य सम्पादक ग्राहम वेबस्टरले यसो भने, “मलाई लाग्छ उनीहरुले यो निर्णय गरे केवल यसको लायक थिएन।”

वेबस्टरले लिंक्डइनलाई बिदाइ गर्ने निर्णयलाई पीआईपीएलको आगामी कार्यान्वयनसँग जोड्दछन्।

‘डेभिल्स बार्गेन’

तथापि, एप्पलसँग चीनमा माइक्रोसफ्टको लागी भन्दा भिन्न प्राथमिकताहरुको एक सेट छ।

कुनै पनि अन्य अमेरिकी टेक कम्पनीहरू भन्दा धेरै यो देशमा गहिरो रूपमा अल्झिएको छ।

पछिल्लो त्रैमासमा, एप्पलले चीन र ताइवानबाट मात्रै राजस्वमा लगभग १५ अर्ब डलर कमायो – एक असाधारण आंकडा।

यसको विश्वव्यापी आपूर्ति श्रृंखला पनि चिनियाँ उत्पादनमा निर्भर छ। र चीन मा रहनको लागि, एप्पल जान्दछ कि यो देशको नियमहरुको अनुसार खेल्नु पर्छ – भलै यसको अर्थ सेन्सरशिप हो।

तपाईले सोध्न सक्नुहुन्छ: किन एप्पलले चीनमा हार्डवेयर मात्र बेच्दैन, र एप स्टोरको बारेमा बिर्सँदैन ?

समस्या यो हो कि एप्पल एप स्टोर र आईफोन अविभाज्य छन् भन्ने विश्वास गर्छन्। यो साइड-लोडिङ्ग एप्सको एक उदाहरण प्रस्तुत गर्न चाहँदैन, जहाँ मानिसहरु एप स्टोर भन्दा बाहिरबाट आईफोनमा एप डाउनलोड गर्न सक्छन्।

त्यो एउटा कुराको लागी, यसले निकै कम पैसा बनाउनेछ।

त्यसैले यदि एप्पलले चीनमा उत्पादनहरू बेच्न गइरहेको छ भने, एप स्टोरलाई त्यस देशमा सञ्चालनमा राख्नु आवश्यक मानिन्छ।

“एप्पल वर्षौंदेखि एप स्टोरबाट एपहरु हटाईरहेको छ र एक तरीकाले वा अर्को तरीकाले अनिवार्य रूपमा सेन्सर गर्दैछ,” वेबस्टर भन्छन्।

तर ग्रिफिथ्स तर्क गर्छन् कि सेन्सरशिप बिस्तारै देशमा एप्पलको समयको अवधिमा कडा भएको छ।

“एप्पल आफैंले यहाँ एक ‘डेभिल्स बार्गेन'(शैतानसँगको मोलमोलाई) तय गरेको छ,” उनी भन्छन्, “एकचोटि तपाइँ एप्स हटाउन सहमत हुन थाल्नुहुन्छ, यो साँच्चै रोकिँदैन्।”

गोप्य रणनीतिहरु

अन्य कम्पनीहरूले माइक्रोसफ्ट भन्दा पहिले नै भित्तामा लेखेको देखिएको थियो।

गुगलले २०१० मा आफ्नो सर्च इन्जिनलाई चीनबाट हटाएको थियो, जसलाई यो एक चिनियाँ ह्याकिङ्ग आक्रमण भनिएको थियो। कम्पनीले त्यसबेला ‘सर्च’ सेन्सर गर्न खुसी नभएको बताएको थियो।

सिलिकन ड्रागनका लेखक रेबेका फानिनकाअनुसार माइक्रोसफ्टले लिंक्डइनलाई तानेपछि एप्पललाई “ठूलो टार्गेट” बनाएको छ।

तर एप्पलले चीनमा रहनका लाग लड्ने उनी सोच्छिन्।

“तपाइँलाई थाहा छ एप्पल साँच्चै चीनमा बजारको नेताहरु मध्ये एक हो … म एप्पलले यी कुनै पनि मुद्दामा छिटै चीनबाट बाहिर निस्कने देख्दिन,” उनी भन्छिन्।

हामीलाई थाहा छैन कि एप्पल र चिनियाँ अधिकारीहरूबीच बन्द ढोका पछाडि के कुराकानी चलिरहेको छ।

सायद एप्पलले पछाडि धकेल्नेछ, र हुनसक्छ धेरै एप्स अझै पनि त्यहाँ छन् र चीनमा एप स्टोरमा रहन्छन्, सायद एप्पल उनीहरुको लागी उभिएको थियो। हामीलाई थाहा छैन।

एप्पलले यी कथाहरूमा बिरलै टिप्पणी गर्छ, र पत्रकारहरूलाई यसको मानवअधिकार नीतिमा औंल्याउँछ, जसमा यसले काम गर्ने देशहरूको कानूनको पालना गर्ने भन्दछ, यदि तिनीहरूसँग असहमत भएमा पनि।

र चीनमा, तिनीहरूले त्यही गरिरहेका छन्।

जब अधिकारीहरुले साँच्चिकै कुनै एक एपलाई हटाउन चाहन्छन्, यो हटाइन्छ।

चीनमा एप्पलको उपस्थिति अब लगभग अर्को युगको एक ह्याङ्गओभर जस्तै लाग्छ। सामान्यरुपमा बिग टेक कम्पनीहरुको कुनै उपस्थिति चीनमा अब धेरै छैन।

अब प्रश्न यो छ कि कति नियमन, कति अनुपालन र कति सेन्सरशिप अत्यधिक धेरै हो? बीबीसीबाट