Technology Khabar ७ जेष्ठ २०७८, शुक्रबार
काठमाडौं ।
नोबेल पुरस्कार विजेता डेनियल कानेमनले मानवीय विद्वता कृत्रिम विद्वता अर्थात आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्सको अगाडि टिक्न नसक्ने बताएका छन्। संज्ञानात्मक पक्षपात अर्थात् कग्निटिभ बायसका कारण हामी कसरी अविवेकी निर्णय गर्न पुग्छैं भन्ने विषयमा गरेको अनुसन्धानका लागि चर्चित ८७ वर्षीय अनुसन्धाता कानेमन इजरायलमा जन्मेका मनोविद् हुन्।
उनले प्रविधि मानिसहरुले थेग्न सक्ने भन्दा द्रुतगतिले विकसित भइरहेकाले एआईले ठूलो क्षति पुर्याउन सक्ने पनि उल्लेख गरेका छन्।
मानवीय धारणा वा विचारका लागि एआईको प्रयोग कत्तिको सही हुन्छ भन्ने प्रश्नमा उनले त्यसको पररिणाम घातक हुने र केही त्यस्ता परिवर्तन देखा पर्न थालिसकेको समेत बताए। मानिसहरुले यस्ता समस्या कसरी पार लगाउँछन् भन्ने कुरालाई उनले ‘आकर्षक समस्या’ को नाम पनि दिएका छन्।
कानेमनले सन् २००२ मा अर्का अमेरिकी भर्नन एल स्मिथसँगै अर्थशास्त्रका लागि नोबेल पुरस्कार पाएका थिए। उनको पहिलो पुस्तक ‘थिंकिङ फास्ट एण्ड स्लो’ विश्वमै सर्वाधिक बिक्री हुन सफल भएको थियो जसमा उनले मानवीय त्रुटि र पक्षपातका बारेमा आफ्ना ज्वलन्त विचारहरु प्रस्तुत गरेका थिए।
उनले केही चिकित्सकीय विशेषज्ञतालाई पनि एआईले विस्थापित गर्ने खतरा बढेको औंल्याए। यसबाहेक उनले एआईले कुनै पनि संस्था हाँक्ने प्रमुखभन्दा आफूले अब्बल निर्णय गर्न सक्छु भन्ने दावी गरेमा त्यो ज्यादै भयावह हुने पनि बताए।
‘रोग निदानसम्बन्धी केही चिकित्सकीय विशेषज्ञताहरु स्पष्ट रुपमा एआईको विस्थापनमा पर्ने खतारा बढेको छ। यता नेतृत्वका क्षेत्रमा पनि स्थिति भयावह छ। यदि मान्छेले भन्दा एआईले अझ अब्बल व्यापारिक निर्णय लिन सकेको खण्डमा यसले मानवीय नेतृत्वलाई के गर्ला?’, कानेमनले एक अन्तरवार्ताका क्रममा भने।
एआईले मानवीय निर्णयलाई प्रभाव पार्ने वा निर्देश गर्ने सम्बन्धमा उनले प्रविधि उच्च गतिले विकास भइरहेको र मानिसहरुले कुनै पनि अप्ठ्यारो काम रेखीय ढंगले गर्ने हुँदा ‘भयानक परिवर्तन’ आउन सक्ने संकेत गरेका छन्।
मानिसहरुले कुनै पनि असहजतालाई विवेकपूर्ण र रेखीय हिसाबले सम्बोधन गर्ने भएकाले यस्ता अथाह हिसाबले विकसित भएका परिस्थितिहरुलाई आत्मसात् गर्न लगभग असम्भव हुन्छ। यही कुरा एआईले सहज तरिकाले ग्रहण गर्न सक्ने भएकाले मानवीय विद्वताले एआईलाई जित्ने परै जाओस् यसको नजिक पुग्न पनि नसक्ने उनको दावी छ।
कानेमनले यो आकर्षक समस्यालाई मानिसहरुले कसरी समाधान वा आत्मसात् गर्छन् भन्ने हेर्नुपर्ने र यो तत्कालभन्दा पनि अब आउने पीँढिहरुलाई बढी असर गर्ने बताए।
प्रकाशित: ७ जेष्ठ २०७८, शुक्रबार
